Deniz Berktay, Kiev'den bildiriyor: Kuzeyden notlar, Fener Patriği Bartholomeos'un 'Ekümenikliği'ne bir bakış

Türk yasalarına göre Fener Patrikhanesi’nin tabi olduğu Fatih Kaymakamlığı da vakit kaybetmeksizin Fener Patrikhanesi’nin ekümenik statüsünün olmadığını duyurdu.

Yirmi yıla yakın zamandır bu konuları araştıran biri olarak konuyu naçizane yazayım:

Türkiye’nin aksi yöndeki görüşüne rağmen, Fener Patrikhanesi’nin internet sitesinde, resmi belgelerinde, “ekümenik patrik” unvanı var. Anlamı, Fener Patriği’nin Ortodoks dünyasının lideri olması. Oysa ki gerçek durum farklı: Katolik dünyasında Papa’nın Katoliklerin lideri olmasına karşılık, Ortodoks dünyasında Fener Patriği, böyle bir yetkiye sahip değil: Fener Patriği, sayıları kimilerine göre 14, kimilerine göre 15 olan bağımsız Ortodoks kiliseleri içinde (Rus, Gürcü, Bulgar, Sırp Ortodoks kiliseleri gibi), “eşitler arasında birinci” unvanına sahip. Yani, diğerleri ona hürmet etse de Fener’in bu kiliselere karışma yetkisi yok. Fakat Fener, buna razı olmuyor ve Ortodoksların mutlak lideri olmak istiyor (daha geçen yıl Fener Patriği, kendisinin ana kilise, bütün Ortodoksların da kendisinin yavrusu olduğunu söylemişti).

TÜRKİYE’NİN POLİTİKASI

Günümüzdeyse bu konu, kesinlikle, Türkiye’nin azınlık politikasıyla veya Rum cemaatinin haklarıyla bağlantılı bir konu değil (İstanbul’daki Rumların haklarıyla Fener Patriği’nin Bulgarların dini lideri olması arasında ilişki olamayacağı ortadadır). Fener’in geniş yetkilere sahip olmasını isteyen ABD yönetimidir. Zira 1940’ların ortalarından beri Doğu Avrupa’daki Ortodoks halkları etki altına alma amacıyla Kremlin yönetimi, Moskova Patrikhanesi’ni desteklerken ABD de Fener Patrikhanesi’ni destekliyor. ABD, kendisine bağlı bir “ılımlı Ortodoksluk” yaratmak için Fener’i kullanıyor. Ilımlı Ortodoksluk demişken Fener Patriği Bartholomeos, ABD’nin ılımlı İslam projesinde kullandığı FETÖ elebaşı Fethullah Gülen’le de “dinler arası diyalog” çerçevesinde bir araya gelmiş, FETÖ’nün yayın organlarında da görülen şekilde aralarında sıkı bir dostluk oluşmuştu.

ABD DESTEKLİ

ABD tarafından desteklenen Fener patrikleri, gittikleri ülkelerin çoğunda da devlet başkanlarına özgü protokolle karşılanıyor. Doğu Avrupa ülkelerinin siyasetine ABD’nin politikalarına paralel şekilde müdahalede bulunuyorlar. Fakat bununla da yetinmeyen ABD ve Fener, patrik seçiminde patriğin Türk vatandaşı olma şartının kaldırılmasını istiyor. Fener’in İstanbul’daki Rum cemaatinin değil de 300 milyon Ortodoksun lideri olduğu iddia edildiği için patriğin seçimine Türkiye’nin karışmaması isteniyor. Fener Patrikhanesi konusuna ABD şu anda bile bu kadar karışırken patriğin Türk vatandaşı olma şartının kaldırılması halinde Türkiye topraklarında bulunan fakat Türkiye’nin hiçbir şekilde denetleyemediği bir yapı, yani, “devlet içinde devlet” ortaya çıkacaktır. Bu nedenle, bu unvanın keyfi şekilde kullanılmasına karşı çıkılmalıdır ve Fatih Kaymakamlığı’nın durumu hemen açıklığa kavuşturması, gayet isabetli olmuştur.

Fener Patrikhanesi’nin ve Ortodoksluğun geçmişini ve ekümeniklik konusu hakkında, Cumhuriyet Yayınları’ndan çıkan “Rusya – Batı Çatışmasında Fener Rum Patrikhanesi” adlı kitabımı tavsiye ederim:

https://www.cumhuriyetkitap.com.tr/rusya-bati-catismasinda-fener-rum-patrikhanesi

denizberktay@yahoo.com