Deniz Berktay ile Kuzeyden notlar: Savaş Moldova’yı nasıl dönüştürüyor?

Bu ortamda AB ve NATO’ya entegre olmamış ve Rusya’yla Batı arasında kalmış üç ülke göze çarpıyordu. Bunlar Belarus, Ukrayna ve Moldova’ydı. Her üçünün de iç siyasetini büyük ölçüde Rusya ve Batı yanlıları arasındaki mücadele belirliyordu.   

Tıpkı Ukrayna’nın 9 yıl önceki hali gibi Moldova da Rusya ve Batı yanlılarının dengede olduğu bir ülkeydi. Savaşla birlikte buradaki dengeler de değişmeye başladı. Moldova, Türkiye’nin yirmide birinden daha küçük (33.846 kilometrekare). Fakat kuzeyimizdeki bu eski Sovyet ülkesi pek çok bakımdan bir barut fıçısına dönmüş durumda ve Ukrayna’daki savaş burada da Pandora’nın Kutusu’nu açabilir.

Moldova’da 2020 yılındaki seçimlerde Rusya yanlıları birbirine düşmüş böylelikle de Batıcı aday Maia Sandu aradan sıyrılıp cumhurbaşkanı olmuştu. Parlamento seçimlerini de Sandu’nun partisi kazanınca Batı yanlıları devlete tamamen egemen oldu. Ukrayna’da savaş başlayınca eski cumhurbaşkanı (Rusya’ya yakın çizgideki) İgor Dodon, yolsuzlukla suçlanarak ev hapsi cezasına çarptırıldı. Böylece Rusya yanlıları etkisizleştirildi.  

ETNİK SORUN

Bir diğer konu etnik sorun: Moldovalılar, Rumenlerle aynı kökten geliyor. 1800’lerin başlarında Ruslar bugünkü Moldova topraklarını ele geçirince Moldovalılar, Romanya’daki soydaşlarından farklı şekilde gelişmiş. Sovyetler Birliği döneminde de farklı bir Moldova ulusu inşa edilmiş. SSCB’nin dağılmak üzere olduğu dönemde Moldova’da Romanya’yla birleşme eğilimleri güçlenince Dinyester Nehri’nin hemen doğusunda (Transdinyester’de) yaşayan Slav kökenliler, Moldova’dan bağımsızlığını ilan etti ve Sovyet ordusu kalıntılarından aldığı destekle Moldova güçlerini bölgeden çıkardı. Burada 30 yıldan fazla zamandır 1500 kişilik bir Rus kuvveti ve onların desteklediği bir ayrılıkçı yönetim var. Bu yönetim Ukrayna’yla Moldova arasında sıkışmış durumda. Ukrayna, Transdinyester’deki güçlerin, Moldova’da darbe tezgâhladığını söylüyor. Böylelikle Rusya’nın saldırısının tıkandığı şartlarda Ukrayna ve Moldova’nın buraya müdahale ihtimali gündeme geldi (Moldova buna pek istekli değil). Rus milliyetçileri bu nedenle Rusya yönetimine 18 Mart’ta süresi dolacak buğday anlaşmasını uzatmama çağrısında bulunuyor.

‘BÜYÜK ROMANYA’ İDEALİ

Moldova parlamentosu da ülkenin resmi dilini Moldovaca yerine Rumence olarak değiştiren düzenlemeyi kabul etti. Moldova kimliğinden vazgeçmek Moldova’nın gelecekte Romanya’yla birleşmesi ve Rumen milliyetçilerinin “Büyük Romanya” idealinin oluşmasına giden yolda bir taş daha deşmek anlamına geliyor. Savaş uzadıkça, Karadeniz’in kuzeyini yeniden şekillendirecek.  

denizberktay@yahoo.com