Bilim dünyasında ezber bozan keşif

Depremlere neden olan tektonik levha hareketlerine dair mevcut bilimsel anlayışa meydan okuyan çalışmanın bulguları bu hafta başında hakemli akademik dergi Nature Geoscience'da yayınlandı. Jerusalem Post, yayınladığı bir makale ile keşfin detaylarını okuyucuları ile paylaştı.

TEKTONİK LEVHA NEDİR?

Tektonik levhalar esasen Dünya'nın sert ve kayalık kabuğu olan litosferi oluşturur. Bu levhalar, gezegen hareket ettikçe tıpkı bir yapbozun parçaları gibi sürekli olarak farklı yönlere doğru hareket eder.

Bu hareketlerle birlikte litosferin enerji salmasına neden olan sismik dalgalar yayılır. Bu durum, geniş bir coğrafi alanda korkunç bir felaket dalgasına neden olabilecek büyük yıkımlara yol açan sismik aktivitelerle sonuçlanır.

Deprem, tam olarak budur.

ASTENOSFERİN GİZEMİ

Bugün tektonik levhaların hareket ettiğini bilsek de bunun nasıl gerçekleştiğinden tam olarak emin değiliz. Yaygın kanı, bu hareketin astenosfer ile ilişkili olduğu yönünde. Astenosfer, üst mantodaki litosferin altında yer alan bir başka tabakadır. Bir başka deyişle, tektonik levhaların hemen altında yer alır.

Astenosfer'e dair bilinen çok yumuşak olduğu ve bu şekilde tektonik levhaların, içinde hareket edebilmelerine olanak tanıdığıdır. Dolayısıyla teoriler, katmanın yumuşaklığının sebebinin, içeriğindeki erimiş kayalar olabileceğine işaret ediyor. Bu araştırmayla birlikte bunun doğru olmadığı anlaşılıyor.

GİZLİ KATMAN: PVG-150

Türkiye'deki sismik aktiviteleri incelerken kısmen erimiş kaya izlerini fark eden araştırmacılar, sismik istasyonlardan elde ettikleri veriler sayesinde astenosferin bir haritasını çıkarmayı başardılar.

Buldukları şey çok çarpıcıydı: Astenosferin altında bulunan, erimiş kayalardan oluşan ve PVG-150 olarak adlandırılan bu gizli katman, özellikle mantonun yüksek sıcaklıklara sahip kısımlarında oldukça yaygın görünüyordu. Fakat araştırmaya göre, tektonik levhalarla bir ilişkisi yoktu.

Bu yeni bulgu, astenosfer ya da tektonik levhaların kökenleri ve işlevleri hakkında sandığımız kadar çok şey bilmediğimizi göstermenin dışında neler anlatıyor?

BU KEŞİF NE ANLAMA GELİYOR?

Söz konusu araştırmanın sonuçları ile birlikte tektonik levha ve astenosfer modelleri artık onları daha iyi yansıtacak şekilde geliştirilebilir ve bu da araştırmanın ilerlemesine yardımcı olabilir.

Sadece bu da değil, aynı zamanda bilim insanlarının diğer gezegenleri incelemesine de yardımcı olabilir. Uzaydaki pek çok gezegenin kendilerine ait litosferleri vardır. Peki, tektonik levhaları da aynı mıdır? Peki ya astenosferleri? 

Dünya hakkında daha fazla şey bilmek, uzaydaki gezegenler hakkında daha fazla şey öğrenmemize yardımcı olabilir.

DEPREMLER

Tektonik levhalar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak ayrıca, depremler hakkında daha fazla bilgi edinmemize de olanak tanıyabilir. 

Türkiye ve Suriye'de yakın zamanda meydana gelen ve binlerce kişinin ölümüne, binlercesinin de yaralanmasına neden olan depremlerin de gösterdiği gibi, doğal afetler inanılmaz derecede yıkıcı olabilir. 

Dolayısıyla, bu doğal süreçler hakkında ne kadar çok şey öğrenirsek, onlara karşı o kadar iyi korunabiliriz.