Harf Devrimiyle, “Bir gecede cahilleştik” 2025 kapıya dayandı, çürük sakıza dönen bu “siyasal” sav yinelenip duruyor. Genç öğretmen de inandırılmış. Öfkeli. Onun kuşağı Harf ve Dil Devrimleri yüzünden Ömer Seyfettin’i, Yahya Kemal’i, Ahmet Haşim’i anlayamıyormuş. Yaşadıkları dönemdeki öğretmenlerin de anlayamadığı Baki, Fuzuli gibi ekin tarihimizin önemli adlarını saysa, anlaşabilirdik. Söze, “Yaş otuz beş” diye girmişti; demek Cahit Sıtkı’yı anlayabiliyor. Ömer Seyfettin’in öyküleri ilkokul kitaplarında; “Türkçe ağzımda annemin ak sütü gibidir” diyen Yahya Kemal’i anlayamama nedeni, Harf ve Dil Devrimleri olabilir mi?

“Bir gecede cahilleştik” sakızını, laik eğitimle kavgalıların çiğnediğine inanmıyor.

Kimi siyasetçiler, sözde akademisyenler, kimi aydınımsılar bile isteye ya da bilgisizlik paçalarından akarak laik eğitime tepkiyi, “Bir gecede cahilleştik” diye Harf Devrimine saldırarak yükseltiyorlar. Bu durumu bir öğretmenle tartışmak can yakıyor.

Hiçbir dil, düşüncesi siyasal çıkara göre durmadan değişen insanlar gibi bir gecede değişmez; hiçbir toplum gece yatıp sabaha dilsiz kalkmaz. Ancak “din” gibi “dil” de siyasanın aracı yapılır. 

Onuncu yüzyıldan bu yana yaşadığımız bu... 

Bu yüzyılda da dinsel baskı altındaki Türkçe, “korunmaya muhtaç çocuk” gibi.

Türkçeyi korumaya çalışmak hem gülünç hem acıklı bir öykü.

Kaşgarlı Mahmut, Ali Şir Nevai Türkçeyi Arapça Farsçadan korumuş; Âşık Paşa, “Türk diline kimse bakmaz idi/Türklere hergiz gönül akmaz idi/Türk dahi bilmez idi bu dilleri/İnce yollu ol ulu menzilleri” diye yakınmamış. Âşık Kâmil, “Unuttum bildiğim Türkçe lisanı/Arabî, Fârisî sohbet ederken” dizeleriyle Türkçenin unutulmasından korkmuş. Kendine Türk, diline Türkçe demeyen Selçuklu gibi Osmanlı da yüzyıllarca halka Türkçenin seslerini yansıtmayan Arap abecesiyle Arapça-Farsçanın kurallarını dayatmış. Osmanlı, yapay dil Osmanlıcayı halka öğretememiş. İmparatorluğun son döneminde aydınlar Türkçeyi korumak için niçin kolları sıvamış.

Ömer Seyfettin, Ali Canip’e yazdığı mektupta, dilden nefret ettiğini yazmış, Ziya Gökalp ve birçok Osmanlı aydını “yeni lisan” arayışına girmişti. Aydınlar “yeni lisan” arayışındayken 21. yüzyıl politikacısının “eski dil” sevdası, çıkara ayarlı kandırmacadır. Türkçenin tarihsel akışına baktığımızda, II. Bayezit bile bugünün siyasetçisinden birkaç adım öndedir; bilimsel yapıtların Türkçe yazılmasını buyurmuş, olmamış. II. Abdülhamit döneminde “resmi dil”in Türkçe olması kâğıt üstünde kalmış. Çağın gereklerini karşılayamayan imparatorluk gerikalmışlıktan kurtulabilmek için kurumların yenilenmesine girişmiş, batıdaki bilimsel, teknik bulgu ve verilerin okutulacağı yeni okullar açmak, çağdaş kitapları Türkçeye çevirmek istemiş; çok zengin olduğu sanılan Osmanlıcanın batılı kavram ve terimleri karşılamadığı görülmüş. Avrupa dinde reformu, rönesansı yaşar; buluşlarla insanlığı, “matbaa” ile beyinleri aydınlatırken Osmanlı, bir adım ötesini görememiş. 

Harf ve Dil Devrimleri, doğrusu yanlışıyla geçmişi araştırıp öğrenmemizi sağlamıyor mu? 

Dil penceresinden baktığımızda iyi, doğru yanlarıyla, yanlışı kötüsüyle de geçmişten ders alabildik mi? Felsefe dersini gereksiz bulan, tarihi çarpıtan, dil bilinci taşımayan bu iktidar döneminde de Türkçe, yüzyıllar boyunca olduğu gibi direniyor.

“Beterin beteri var” döngüsü içindeyiz. “Bir gecede cahilleştik” siyasası, “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli”yle asıl amacına yürüyor. 

Sevgili öğretmenim! Harf Devrimi, laik eğitimin güvencesidir, unutma!