SORU: Yüzde 73 engelliyim. Sigortalılık başlangıcım 14/10/1999. Engellilerin engelli raporu ve emeklilik durumları hakkında bilgi almak istiyorum. İsmail T. 

Vergi İndiriminde Engellilik Oranının Tespiti: 

“Engelli” kavramı, fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen bireyi ifade etmektedir. 

Çalışan engellilerin vergi indirim hakkı bulunmaktadır. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 31. maddesine göre sağlık kurulu raporu ile çalışma gücünü yüzde 40 veya daha fazla kaybetmiş olan engelliler vergi indiriminden yararlanabilmektedir. Bu hakkı kazanan çalışanların aldıkları maaşından kesilecek vergiler için indirim yapıldığı gibi, bunlara erken emeklilik hakkı da tanınmaktadır. Dolayısıyla, vergi indirimi için engellilik tespiti yaptırmak isteyenlerin talep tarihinde çalışıyor olması gerekmektedir. Engelliler, engellilik oranını tespit için çalıştıkları yerdeki ilgili maliye birimine (grup, gelir müdürlükleri, vergi daireleri veya mal müdürlükleri) müracaat edebilirler. 

Vergi indirimine esas olmak üzere, sağlık kurulu raporu düzenleyecek hastaneler Sağlık Bakanlığı’nca belirlenmektedir. Vergi indiriminden yararlanma başvurusu kabul edilen sigortalı, rapor alması için yetkili hastaneye sevk edilir. Yetkili hastane tarafından düzenlenen Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporu, Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu’na gönderilir. Rapor, merkez sağlık kurulunca “Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik” ve eki cetvellere göre incelenir. Engellilik derecesi en az yüzde 40 olarak belirlenenler, rapor tarihinden itibaren engellilik indiriminden yararlandırılır. 

ENGELLİLİĞİ NEDENİYLE VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANANLARIN EMEKLİLİK KOŞULLARI

Engelliliği nedeniyle vergi indirimi uygulaması, ilk defa 2008/Ekim öncesi sigortalı olan SSK’lilere özgüdür. Bu hakkı elde eden SSK kapsamındaki sigortalılara, yaş koşulu aranmaksızın ve engellilik dereceleri dikkate alınmak ve kanunda öngörülen prim gün ve sigortalılık süre koşullarını yerine getirmeleri şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır. Yasal dayanak 506 sayılı kanunun 60/mad. (C-b) bendi ile geçici 87. maddesidir. İlk defa 2008/Ekim ve sonrası sigortalı olan engelliler için vergi indirimi şartı bulunmamaktadır. 

Engellilik dereceleri 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 31. maddesinde “Çalışma gücünün asgari yüzde 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece engelli, asgari yüzde 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece engelli, asgari yüzde 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılır” şeklinde belirtildiğinden, sosyal güvenlik uygulamasında bu engellilik derecelerine göre yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları düzenlenmiştir. 

6/8/2003 tarihine kadar engellilik derecesi en az yüzde 40 olmak kaydıyla yaşlılık aylığı bağlama şartı 15 yıl 3600 gün olarak belirlenmiş, 4958 sayılı kanunla 506 sayılı kanunun mülga 60. maddesinin (C-b) bendi değiştirilerek engellilik derecelerine göre aylığa hak kazanma koşulları farklılaştırılmıştır. Ancak, değişiklik kademeli olarak uygulanmakta olup ilk defa 6/8/2003 tarihinden sonra sigortalı olanlar için yaşlılık aylığı bağlanması koşulları, 

1. derece engelliler: (yüzde 80- 100) 15 yıl + 3600 gün 

2. derece engelliler: (yüzde 60- 79) 18 yıl + 4000 gün 

3. derece engelliler: (yüzde 40-59) 20 yıl + 4400 gün olarak tespit edilmiş, 506 sayılı kanuna eklenen geçici 87. madde ile 6/8/2003 tarihinde 12 yıldan daha fazla sigortalılık süresi olanlar için yine engellilik derecesi en az yüzde 40 olmak kaydıyla 15 yıl 3600 gün koşulu aranırken bu tarih itibarıyla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunanlar için engellilik derecelerine göre kademeli geçiş süreci öngörülmüştür. 

Yaşlılık aylığı bağlanan engellilere merkez sağlık kurulu tarafından kontrol muayene tarihi koyulması halinde, bunların hastaneye sevk işlemleri Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılmakla birlikte, sağlık kurulu raporlarının değerlendirilmesi yine Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulu tarafından yapılmaktadır.