Suriye’deki istikrarsızlık yeni bir boyuta ulaştı. Temel neden ABD’deki değişim. Trump’ın daha güçlü ve deneyimli bir şekilde yeniden kazanmasının yansımaları Suriye’den önce Avrupa’da da hissedilmeye başlanmıştı zaten.

Suriye’nin Türkiye için anlamı nedir? Bu soruya yanıt verebilmek için basitçe Türkiye’nin jeopolitiğine bakmak gerekiyor. Atatürk’ün ülkeyi kurarken jeopolitik özelliklerini göz önüne aldığı kesin. Batı sınırı doğal bir sınıra, Meriç’e dayanır. Balkanlar, Kafkaslar, Ortadoğu üçlemesi hiç akıldan çıkarılmaz. Doğal sınır üzerine kurulmayan tek bölge güney, yani Suriye sınırlarıdır. Aynı Rusya gibi. Rusya bugün Ukrayna’da jeopolitiğinin gereğince mücadele veriyor. Tarihten ders almıştır, Napolyon ve Hitler’in saldırıları acı örnektir. Bozkır, step düzlükler üzerine kuruludur Rusya. Moskova’nın bütün amacı Dinyeper Nehri’ni doğal sınıra çevirmektir. Kırım’ı feda edemez. Bu jeopolitik gereği Ukrayna’nın uluslararası birliklere girmesine bile itiraz eder. Varlığını riske atmamak için yapar bunları.

Türkiye’nin Suriye sınırlarıyla koşullar çok benzerdir. Suriye sınırının ötesinde Ukrayna’nın yerini, tarihin bu döneminde YPG almış durumda. Zorunluluktur, ya Türkiye güneye ilerleyecektir ya da sınırlarının ötesinden gelen tehditleri kabullenecektir. Anadolu’da “devlet” olan hiçbir yapı buna göz yumamaz. Yuman yıkılır.

Kısaca Suriye’de aktör olan ülkelere bakalım.

Rusya: Tarihsel olarak “sıcak denizlere inme” yaklaşımı çerçevesinde Akdeniz ve Ortadoğu’da varlık gösterme fırsatını yakaladı. Sınırları belli olmak üzere Esad yönetimi ve İran’la müttefik.

İran: Nüfusunun önemli bölümü Şii olan Irak’ın ardından, Nusayri Esad yönetimine müttefik oldu, güçlü destek veriyor. Bunları Lübnan’a, Hizbullah’a ve Doğu Akdeniz’e karadan ulaşmak için yapıyor. 12 milyonu yurtdışına çıkarılmış ve “insansızlaşmış Suriye”, İran’ın nüfus yapılanmasının da kolaylaşmasını sağlıyor. Önündeki engel, Suriye nüfusunun çoğunluğunun Sünni olmasıdır. Rusya ile de müttefiktir.

İsrail: Müttefiki ABD, Yahudi devletine tehdit olan Arap devletlerini yok etme kapsamında Suriye’yi fiilen parçaladı. Esad yönetimi artık ülkesini koruyacak nüfus yapısına sahip değil ama İran’ın bu ülkeye yerleşmesi Tel Aviv için daha büyük risk. Hizbullah’ın daha fazla güçlenmemesi ve başka birçok neden yüzünden İsrail’in temel hedefi İran’ın Suriye’den çıkarılmasıdır. Trump’ın da buna odaklanması bekleniyor.

Türkiye: Müttefiki yok. Ülkeyi yöneten AKP, uzun süren iktidarı döneminde bölgede ittifak kuracak diplomatik beceriyi gösteremedi, var olan küçük çıkar yakınlıkları dağıtıldı. Önce NATO müttefikleri tarafından kandırıldı. ABD, YPG’yi destekliyor. Sonra Rusya ve İran’la oluşturulan Astana süreci başarısız oldu. Bu iki ülkeyle anlaşmazlık artık inkâr edilemez düzeyde.

Bu ahval ve şerait içinde Türkiye’nin birinci önceliği bütün bir Suriye’dir. Ancak bu istem her geçen gün zayıflıyor. Herkes Trump’ı bekliyor.

Uzun süredir Türk siyasi aktörleri jeopolitik kültürden yoksun. Öyle ki iç siyasette müttefik belirlerken dahi partilerinin varlık nedeniyle çelişmektedirler. Anlaşılan, aydınlanma siyaset için de gerekiyor.