Yarım yüzyılı aşkın süredir Suriye’yi yöneten Esad ailesi devrildi. Aile Rusya’ya sığındı. Sonrasında yaşananlar, tarihten ders çıkarmakta zorlanan yönetimler için altın değerinde. Kaybedenler, kazananlar ve kazanmış gibi görünenler var. Bir de kazanmak ve kaybetmek sürekli geçerliliği olan kavramlar değil. Bugün kazanan, yarın kaybedebilir, burası Ortadoğu.

Herkes söylüyor, Suriye’deki gelişmelerin kaybedeni İran. Kendilerinin, “direniş” diye adlandırdığı cephe bir adım gerilemiş durumda. İran ideolojisini yaymaya çalışan bir devlet. Ülke kaynaklarını halkının refahına ayırdığı pek söylenemez. Suriye’deki gerileme içeride tartışmaları gündeme getirmiş durumda. Esad’ın düşmesinde ABD ve İsrail’in yanı sıra isim vermeden Türkiye’yi de suçlayan Hamaney, bir yandan da çöken moralleri toparlamaya çalışıyor. Yayılmacılık, ülke kaynaklarının heba edilmesinin ötesinde, çevrenizde düşman sayınızı çoğaltır. İran’ın Suriye’de gerilemesine, Ortadoğu’da sevinen çok sayıda yönetim var.

İsrail, Filistinlilere zulmetmesinin yanı sıra yayılmacıdır. Kuruluşunun ardından topraklarını genişletmesi, Suriye’ye ait Golan Tepeleri’ni ilhak ettiğini açıklaması bunun en belirgin kanıtıdır. Arkasında ABD ve güçlü küresel Yahudi lobisi vardır. Buna karşın insan kaynağı ve ekonomide sıkıntı yaşıyor.

Rusya yeniden küresel güç olmak istiyor ve etki alanını her an genişletmek üzere kurgulanmış bir politika yürütüyor. Ancak Moskova’nın stratejik aklı gerçekçidir. Sığınma hakkı tanıdığı Esad’ın kaybedeceğini hissedince yanında durmadı.

Geçen hafta bu köşede jeopolitik olarak Türkiye’nin Suriye sınırından risk algıladığını dile getirmiştik. Bu sorunun çözümü tabii ki hayal görmek değildir. Açıkça dile getirmekte fayda var, Halep’e, Rakka’ya plaka numaraları vermek tarihsel bir yanılgıdır. Çünkü Türkiye Cumhuriyeti’nin sınırları bellidir. O da Atatürk’ün “Misakı Milli”sidir. Temel hedef bu sınırları korumaktır. Sınırlar, sınır ötesinden de korunur. Nasıl yapılacağı BM’nin kurallarında yazılıdır: Güvenli bölge.

Suriye örneğinde olduğu gibi “düş göreyim” diye uykuya dalan bazı ülkeler “karabasan”a uyanmış durumda. İran’da içten içe Suriye’de harcanan onlarca milyar dolar tartışılıyor.

Suriyeliler, dışarıdan da gelen kışkırtmalarla, elbirliğiyle ülkelerini içeriden yıktılar. İsrail, Suriye’nin kalan savunma altyapısını çökertirken kimse parmağını kıpırdatamadı. Bu da bölge devletleri için bir derstir.

Türkiye, yanlış Suriye politikaları nedeniyle ağır bedel ödedi, ödüyor. Bir başka ders de son yüzyılda Türkiye’nin Suriye ile yaşadığı sorunlardır. Okuyan, anlayan görür. Devlet maceraya atılamaz, hayal kuramaz. Yoksa Ortadoğu başkalarını da yutmaya hazır.