Güney Amerika’nın kayıp şehirleri meşhurdur. Avrupalı istilacılardan kaçabilenlerin, kimselerin bulamadığı gizli şehirlere saklandıkları ve hatta büyük hazinelerini yanlarında taşıdıkları efsane olarak anlatılır durur. İstilacılardan kaçabildiler mi, gerçekten hazineleri yanlarında taşıyabildiler mi, meçhul. Ancak uzun zamandır Güney Amerika’nın sık cangıllarının üzerlerini örterek muhafaza ettiği eski şehir kalıntılarının varlığından şüphelenilmekte.
Bunların, istilacılar gelmeden evvel adı dahi bilinmeyen medeniyetler tarafından inşa edilip sonra terk edildiği de söylenegelmiş. Gelgelelim ormanlar hakikaten çok sık ve geçit vermiyor, bu şehirleri bulmak neredeyse imkânsız.
Fakat insan evladının merakının önüne geçmek zor iş. İmdada Lidar teknolojisi yetişmiş. Lidar, lazer yoluyla tespit yapmaya yarıyor. Mesela aya uzay araçlarının yerleştirdiği yansıtıcılara dünyadaki teleskoplardan gönderilen lazer ışınları dünya ile ay arasındaki uzaklığı kesin olarak ölçmeye yarıyor.
Eh, aya mesafeyi ölçen teknoloji yeryüzünün topoğrafyasını hesaplamaya da yarıyor. Honduras’ta söylentisi ta 16. yüzyıla, istilacı başlarından Cortes’e uzanan bir “beyaz şehir” ya da “maymun tanrının şehri” aranıp durmakta. 1940’larda bir kâşif, cangıla yaptığı bir seferde şehrin izlerini bulduğunu söylemiş. Ancak şehrin yağmalanmasından korktuğundan tam yerinden bahsetmeden öldüğü için şehir yine bulunamamış.
2012’de Houston Üniversitesi ve Honduras hükümeti yağmur ormanlarında maymun tanrının şehrinin olabileceği yerlerini uçakla taramış. Uçak, Lidar teknolojisini kullanarak bölgenin topoğ rafyasını ortaya koymuş. Böylelikle yağmur ormanlarının altında gizlenen şehir kendini ele vermiş.
Yağma korkusuyla nerede olduğu açıklanmayan şehrin fotoğrafları bu ay başında National Geographic dergisinde yayımlandı.
Honduras ordusunun koruma altına aldığı sahada yapılan araştırmalar da Lidar’dan gelen bulguları doğruladı. Şehir orada. Daha da önemlisi şehrin bulunduğu vadide buna benzer birçok şehir olabileceği tahmin ediliyor. Maya medeniyetinden eski, adı bilinmeyen birilerine ait şehirler bunlar.
Arkeoloji dünyasında bir heyecan var. Bu teknoloji sayesinde ormanların bağrında sakladığı insanlık tarihine ilişkin sırlar verebilecek kim bilir daha neler bulunacak!
Hem bazen bu kadar zorlu yöntemlere de gerek yok. Batı Avustralya Üniversitesi’nden arkeolog David Kennedy, Google’ın harita servisinin başında geçirdiği belki de yüzlerce saat sonunda Arap Yarımadası ve özellikle Ürdün’de sadece gökyüzünden tespit edilebilen insan işi çizgiler ve desenler keşfetti. Bundan dört sene evvel Avustralya’da bir masanın başında oturarak, Peru’daki meşhur Nazca çizimlerinin Ortadoğulu kardeşlerini bulabildi.
IŞİD, Musul Müzesi’ndeki tarihi heykelleri kırar, üç bin yıllık Nimrud, iki bin yıllık Hatra ve Asur’un 2 bin 700 senelik başkenti Horsabad’ı buldozerlerle yıkarken dünyanın diğer taraflarında bunlar oluyor. Kimi bir bilgisayarın önünde herkesin ulaşabileceği bir internet sitesinin başında gözlerini harap edip Ortadoğu’ya tarihi mirasını hatırlatıyor. Kimi son teknolojileri unutulmuş arkeolojik şehirleri bulmak için seferber ediyor.
1994 Aralık ayı, İstanbul surları yıkılmak isteniyor. İstanbul’un belediye başkanı Recep Tayyip Erdoğan, partisinin genel sekreterinin surların yıkılması talebine destek veriyor: “Bu milletten yana olun ve bu milletin değerlerine sahip çıkın. Bizim medeniyet götürdüğümüz ülkeler var. Ama bu eserlerin kalıntılarından o ülkelerde zerre kadar yok. Domuzdan yana olmayın.”
Tamam, domuzdan yana olmayalım. Kimden yana olalım?