En kolay yorum özellikle bir halktan gelen yoğun tepkiyi hemen dış güçlere bağlamaktır. Bakıyorum gayet yüzeysel olarak, benzer yaklaşımlar Kazakistan’da patlayan ve kanlı bastırıldığı anlaşılan şiddet dolu olaylarda da görüyoruz. Sömürülen ve ezilen Kazak milleti yok. Peki ne var? Dış güçlerin rekabeti, kışkırtması, oyuna gelen Kazaklar. ABD, Rusya’nın etkisi altındaki Kazakistan’ı karıştırıyor. Belki de Ukrayna’daki portakal “devrimlerini” bölgede başlatmak istiyor... 

Yok yok, Kazakistan’da kripto para, Bitcoin madenciliği alıp başını gittiği için Kazakistan’ı yıkmak istiyorlar.. Tam kripto para ile köşeyi döneceklerken!... “Kahrolsun isyan eden Kazak milleti, oyuna nasıl da geldi... Yok yok Kazak milleti öyle şey yapmaz, bir avuç terörist, köktendinci...”

Yandaş basın, aman ülkemizde de örnek olur telaşında, “emperyalistleri” gündeme taşıyor. Gezi “ayaklanması” da öyle değil miydi??!!

Kazak yöneticileriyle dayanışma mesajları..

***

Şüphesiz ki pek çok şey olabilir, ama hepsinden daha önemli gerçek, Kazakistan’ın büyük zenginliği, petrolü, doğalgazı ve inanılmaz maden zenginlikleridir.

İsyan, “Bunca zenginliğe rağmen, biz neden daha iyi durumda değiliz”e mi?

***

Nüfusu 20 milyona dayanan, Batı Avrupa kadar büyük bir ülkeden bahsediyoruz. Komünist Parti başkanlığından kapitalist ülke liderliğine dönen Nazarbayev’in denetimindeki yönetimlerden.

Ansiklopediden: Kazakistan dünyanın ikinci en büyük uranyum, krom, kurşun ve çinko rezervlerine; üçüncü en büyük manganez rezervine ve beşinci en büyük bakır rezervine sahip.. Kömür, altın ve demir rezervleriyle ilk onda... Elmas ihracatçısı… Kanıtlanmış en büyük 11. petrol ve doğalgaz rezervleri var, 2.7 milyar tonun üzerinde petrol içeren 160 yatak bulunuyor... Tarım ürünleri, buğday dahil, hepsinin ihracatçısı... 

Uranyum üretiminin dünyada yüzde 40’ı ellerinde.. Ekonomik bakımdan çok dinamik bir ülke olarak nitelendiriliyor. İpek Yolu’nun merkezi ülkelerinden biri. Genellikle istikrarlı bir ülke ve yönetimle övgü alıyor.

Ülkede iş yapmanın önünde en büyük sorunlardan biri yolsuzluk.. Çok yaygın. Tabii ki medya özgürlüğünde en sonlarda, Türkiye’den beş ülke üstte!

***

Petrol ve maden zenginliğinden olsa gerek, 1990’dan bugüne 120’den fazla ülkeden 330 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım (DYY) çekmiş.

179 milyar dolarlık GSYİH’ye sahip ve bölgede kişi başına geliri en yüksek: 11 bin doları aştı. Halkın yüzde 10 gibi oranı yoksul.

Aslında Kazakistan’da gelir dağılımı endeksine bakıldığında, eşitsizlik düşük. Gini katsayısı 0.27. Türkiye’de eşitsizlik tepe yapmış durumda: 0.42.

En büyük (Amerikalılar başta) petrol şirketleri tabii ki Kazakistan’da. 27 milyar dolarlık bir petrol sahasını işletiyorlar. On milyarlarca dolar yatırımları var ve huzursuzluk istemiyorlar.

Bu bakımdan ülkede karışıklık vb. çıkmasını pek isteyen de yok.

Hele Rusya ve diğer Türki ülkeler, hiç.

Bölgede bu tür halk protestoları genellikle şiddetle bastırılıyor.

Nitekim Ermenistan dahil, Kazakistan’a, anlaşmaları gereği asker gönderip rejimi korumaya aldılar.

***

Laik bir Cumhuriyet. İnsan hak ve özgürlükleri “zayıf”; toplanma, konuşma ve din özgürlüğü kısıtlı. 2014’te barışçıl ancak onaylanmamış protestoların ardından gazeteleri kapatmış, düzinelerce insan hapse atılmış vb.

***

Peki, bu kadar zengin petrolü olan bir ülke petrole, gaza neden yüzde 50-100 arası zam yapar ve halkını zora sokar?

Yoksa ülkedeki diz boyu yolsuzluklar, yönetimi yıllardır paylaşan elit kesimin petrol vb. işlerindeki yüksek iş çevirmeleri, payları mı büyük tepki çekiyor?

Bir de yüzde 5 civarında işsizlik ve petrol sahalarındaki otomasyonlardan dolayı 40 bin kişinin işsiz kalması öne sürülüyor.

Şimdilik bu açıdan baktım dost Kazakistan’a. Halkıyla dayanışma için.