Yazar: Recep Yılmaz

2018 yılında kanuna göre yapılan ihalelerin neredeyse üçte biri yani 22 bin 278 ihale pazarlık usulü yapıldı. Pazarlık usulü denilenin Türkçe karşılığı al gülüm ver gülüm.

10 bin lira sermayeyle kurulmuş 2 yıllık bir şirketin 120 yıllık tarihi olan ortak miras Haydarpaşa Garı’nı (bonus olarak Sirkeci Garı ile) kiralaması önce ki sayısız örnekten dolayı maalesef hemen kanıksandı. Haydarpaşa için bir kamu kurumu olan İBB engellenerek bu şirket “tercih” edildi! Kiralama, yapım işi, mal alımı gibi pek çok konuda durum benzer aslında.

Tarihi Ankara Garı da önce işlevsiz hale getirildi sonrada ilave binalarıyla beraber 3 ay önce Sağlık Bakanı’nın kurucusu olduğu Medipol Üniversitesi’ne kiralandı.

Yeni yapılan Ankara YHT Garı yine Ulaştırma Bakanı’nın daha evvel CEO’luğunu yapmış olduğu malum müteahhitlere 19 yıllık yolcu garantileriyle yap-işlet-devret modeliyle yaptırıldı.

Gizli özne başka

Ulaştırma Bakanlığı pazarlık usulünü en çok tercih eden kurumlardan biri.

“İspir devlet yolu ve bağlantı yolları. Bu ihalenin yaklaşık maliyeti ise: 1 milyar 287 milyon 959 bin 700 lira. İlan edilmeden 6 firma davet ediliyor. En uygun teklifi 1 milyar 17 milyon 986 bin lira ile RSY İnşaat vermiş görünüyor. RSY İnşaat, “yabancı” değil. Kalyon Grubu’nun bir şirketi.” (Ç. Toker, Sözcü)

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun çok istisna durumlarda kullanılması gerekilen meşhur “21. maddesi” uyarınca bugüne kadar ‘pazarlık usulü’ milyarlık ihaleleri alan Kolin, Kalyon ve Cengiz’in de bulunduğu Kuzey Marmara Otoyolu’nda CEO görevindeydi ilgili bakan.

Başrolde bu müteahhitler ve milyarlık ihaleleri olsa da irili ufaklı her konuda “pazarlık usulü” ilansız ihaleler sürekli gündemde. 2018 yılında kanuna göre yapılan ihalelerin neredeyse üçte biri yani 22 bin 278 ihale pazarlık usulü yapıldı. Pazarlık usulü denilenin Türkçe karşılığı al gülüm ver gülüm.

2018 yılında 37.4 milyar lira bu usulle “malum” müteahhitlere gitti. Son 5 yılda ise toplam 125.4 milyar lira!

2005 yılında pazarlık usulünün toplama oranı yüzde 8 iken 2010 yılında bu oran yüzde 9.7 ve 2018 yılında yüzde 21.3 olarak gerçekleşmiştir! Yani AKP bu yöntemi gitgide çok sevmiştir.

Kıyağın belgesi

Aksini söyleyen için Hürriyet gazetesinden Şükrü Küçükşahin’in 2006’da ortaya çıkardığı Ali Dibo skandalı arşivlerde duruyor. Hatay’da 271 adet pazarlık usulü ihalenin 263’ünün AKP’li yöneticilere verildiği kıyağın belgesi.

Aslında çok istisna durumlarda kullanılması gerekirken rekabet ortamını by-pass edip rant aktarma aracı olarak kullanılan Kamu İhale Kanunu’nun “21/b bendi” daha da kullanışlı olsun diye 2018 yılında son halini aldı.

7144 sayılı Torba Kanun 16 Mayıs 2018’de Meclis’te kabul edildi ve 25 Mayıs 2018’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Torba Kanun’un 11. Maddesi, “21/b bendine” şu sihirli cümleyi ekliyordu.

“Madde 11-4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan ‘beklenmeyen veya’ ibaresinden sonra gelmek üzere ‘yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut’ ibaresi eklenmiştir.”

Yani nihayet kullanışlı madde “b) Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” şeklini aldı.

Söylemle uyuşmuyor

Ülkemizde artık bir tifo salgınına ihtimal yok. Ama salgın hastalık veya bir afet olmasına da gerek yok mesela yapım tekniği açısından “özellik” arz edecek bir peyzaj işinizin olması yeterli!

Maddenin 21/f bendine de biraz değinmek gerekirse 2019 tebliğine göre 301 bin 228 liranın altındaki mal ve hizmet alımları en az üç teklif alınarak en avantajlı olana verilebilir. Bu alımlarda ilan yapılması ise zorunlu değil. İlansız bir şekilde özellikle mal alımlarında küçük rantlarla yetinebilecek kesimlere rant aktarımında kullanışlı sayılabilecek bir yöntemdir. 2018 yılında toplam 2 milyar 136 milyon lira bu usulle harcandı.

Doğrudan temin maddesinde ki 22/d bendine göre ise toplam 2 milyar 90 milyon lira harcandı.

Bu veriler kabul edilebilir, şeffaf bir ihale politikası ile örtüşmemektedir.