Yerel seçimler, ekonomik kriz, dizginlenemeyen enflasyon derken sağlığı konuşmaya zaman kalmadı. Oysa sağlık bozulduğunda hiçbir şeyin önemi kalmaz. Mart ayı sağlık açısından toplumun dikkatini belli sağlık problemlerine çekmek ve farkındalık oluşturmak için önemli bir ay. 4 Mart Dünya obezite farkındalık günüydü. Ancak toplumun dikkatini çekmek için konu ne basında yeterince yer aldı ne de sağlık otoriteleri tarafından internet sayfalarındaki bilgilendirme dışında konuya toplumsal farkındalık oluşturacak eylemler yapıldı. 

Önümüzdeki yüzyılın salgını olacak obezite başta kalp damar hastalıkları olmak üzere çok sayıda başka hastalığa yol açmakta. Özellikle sosyoekonomik açıdan geri kalmış toplumlarda yeterli ve sağlıklı gıdaya ulaşamamak sonucu karbonhidrat ağırlıklı ve görece daha ucuz olan paketlenmiş ürünlerle beslenme çocukluk çağından itibaren obeziteye yol açmakta. 

Mart ayı toplum sağlığı açısından önemli bir diğer sağlık problemi olan kalın bağırsak (kolon) kanseri farkındalık ayı. Kolon kanseri önlenebilir veya erken teşhis edilebilir nadir kanserlerden biridir. Kolon kanseri vakalarının yüzde 95’i kolon poliplerinden gelişir. Kolon poliplerinin kanser gelişmeden önce kalın bağırsağın endoskopik incelemesi olan “kolonoskopi” ile saptanıp endoskopik olarak çıkartılması ile kolon kanseri önlenebilir. Bu nedenle kolon kanseri için risk grubundaki hastalar (ailesinde kolon polip veya kanseri olan bireyler, iltihabi bağırsak hastalığı olanlar, kendisinde kolon polibi olan veya kolon kanseri geçirmiş olan hastalar) ile 45 yaş üzerindeki bireyler kolon kanseri tarama testleri olan gaitada gizli kan ve kolonoskopi ile belli aralıklarla takip edilmelidir. Bu yıl kolon kanseri farkındalık ayı için tema, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından mavi renk olarak belirlendi. Bu amaçla İstanbul’da her üç boğaz köprüsü mavi renkte ışıklandırıldı. Ancak gündemin politik yoğunluğu nedeniyle toplumda farkındalık oluşturmak için konu daha fazla tartışılamadı. 

DESTEK YETERSİZ

Önemli ve görece sık görülen bir genetik anomali olan Down sendromu içinde 21 Mart “Dünya Down Sendromu Farkındalık Günü”ydü. Down sendromu bireylerin fiziksel özellikleri ve zihinsel yeteneklerinde farklılık gösteren genetik bir durumdur. Milli Eğitim Bakanlığı ve Türkiye Down Sendromu Derneği tarafından özellikle okullarda farklı etkinliklerle kutlanan bu günde Down sendromlu bireylerin yeterli eğitim ve destekle normal bireylere benzer şekilde bir yaşam sürebilecekleri vurgulanmaktadır. 

EKONOMİNİN ETKİSİ

Son olarak Türkiye’nin mücadelede başarı kazandığı ve örnek ülke olduğu tüberküloz (verem hastalığı) için farkındalık oluşturmak ve gerekli önemleri almak için 24 Mart’ın Dünya Veremle Savaş Günü olduğunu belirtelim. Robert Koch tarafından verem hastalığının etkeni olan Mycobacterium tuberculosis basilinin 24 Mart 1882 tarihinde keşfedilmesine ithafen DSÖ önerisi ile 1996 yılından beri 24 Mart günü, çeşitli etkinliklerle tüberküloz hastalığının sağlık, sosyal ve ekonomik yıkıcı sonuçlarına dikkat çekmek ve kamuoyunun hastalık hakkındaki farkındalığını artırmak için kutlanmakta. 

Ülkemizde Cumhuriyetle birlikte sağlık alanında yapılan önemli atılımlardan biri olan “veremle savaş” ile verem hastalığı oldukça azalmıştır. Ancak COVID 19 pandemisi ile birlikte tüm dünyada olduğu gibi bizde de bir artış söz konusudur, özellikle son yıllarda ülkemizin kontrolsüz göçmen akınına uğraması ve vakaların önemli bir kısmının bu kesimde saptanması, göçmen sorununun toplumsal ve ekonomik diğer sorunlar yanında sağlığa olumsuz etkilerine de dikkat çekmektedir.

Prof. Dr. Ülkü Sarıtaş