Akdeniz’de yaşanan paylaşma savaşı adım adım Karadeniz’e doğru tırmanıyor. Krizin ortasında Ukrayna var. Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasının ardından Rusya ile Batı’nın hedefinde olan Ukrayna, bu kez yeni bir toprak kaybı tehlikesiyle karşı karşıya. 

Önce şunun altını çizelim: Ukrayna’da 90’lı yıllardan bu yana iki kanat iktidara gelip gidiyor. Batı yanlıları ve Rusya yanlıları! Ne yazık ki “Ukrayna yanlıları” oluşamadı! 

Rusya, 2014’te kendine has yöntemlerle Kırım’ı Ukrayna’dan aldı ve ilhak etti. Önce Kırım’ın ayrı bir özerk cumhuriyet olmasını sağladı. Sonra bu özerk cumhuriyetin meclisi Rusya’ya bağlanma kararı aldı. Putin de bu isteği kırmadı!

Şimdi Ukrayna’nın Donbass bölgesi aynı politikanın hedefinde. Rusya ile Ukrayna arasındaki Azak Denizi kıyısında yer alan Donbass’ta Rusya yanlıları Kırım benzeri süreç için doğal olarak Moskova’nın desteğini alıyor.

***

İşte bu süreçte Amerika, Karadeniz’e iki savaş gemisi gönderme kararı aldı. Montrö’ye göre Karadeniz’de kıyısı bulunmayan ülkelerin askeri gemileri sınırlı sayıda ve sürede boğazlardan geçebiliyor. Gemilerin 35 bin tondan ağır olmaması, Karadeniz’de 21 günden fazla kalmaması gerekiyor. 

Karadeniz, Asya ile Avrupa’nın ortasında, iki tarafı birbirine bağlayan stratejik öneme sahip bir deniz. Birinci Dünya Savaşı’na Almanların boğazlardan Karadeniz’e geçmesiyle başlayan süreç sonunda girdik. İkinci Dünya Savaşı’na ise Atatürk’ün Doğu’da Sadabad Paktı, Batı’da Balkan Paktı kurup boğazlarda da Montrö ile hem egemenlik hem de uluslararası meşruiyet sağlamasıyla, İnönü’nün bu politikayı sürdürmesiyle girmedik.

Soğuk Savaş’ın bitiminden sonra ABD’nin rahatsızlığını yüksek sesle dile getirdiği başlıca konu Montrö oldu. Karadeniz’e istediği gibi girip çıkamıyor. Karadeniz’de kıyısı olan Bulgaristan’da, Romanya’da kurduğu deniz üsleri de işlevsiz kalıyor. 

Karadeniz’in doğu yakası, yani Kafkaslar, Rusya’nın en yumuşak karnı. Devamı Hazar Denizi, arkası Orta Asya. 

Hazar Denizi ile Karadeniz arası 600 kilometre, 200 dil konuşuyor. ABD’nin, 1990’larda bu bölge için hazırladığı raporda şöyle deniyordu:

“Bu coğrafyadan 50 yeni devlet çıkar!”

Rusya, Kafkaslar’da her harekete çok sert karşılık verdi. Ordusunun beşte birini bu bölgede tuttuğu dönemler oldu. 

***

Sovyetler Birliği’nin çöküşünün 30. yılında, Karadeniz’in batısındaki ülkelerin AB üyesi olması, ABD’de Biden yönetiminin AB’yi yanına almasıyla birlikte, en hafif anlatımla güç çekişmelerine gebe bir döneme girdik.

Türkiye nerede duracak?

Sadece Karadeniz için değil, Akdeniz ve Ortadoğu için de en kritik soru bu. 

Erdoğan’ın, “Daha iyisini bulana kadar Montrö’ye bağlıyız” sözü muğlak, tehlikeli, özensiz bir tutum. 

“Daha iyisi” ne?

ABD’nin niyetleri belliyken... 

Rusya, “Montrö’de virgül değişmemeli” derken...

Karadeniz, Montrö zemininde bir “barış gölü” havasındayken...

“Daha iyisi” ne?

Rusya, Türkiye’nin sadece kuzey komşusu değil, aynı zamanda güney komşusu. Karadeniz’de Rusya ile yaşanacak gerilimin sesi Suriye’den çıkar!

Tarih bize şunu öğretiyor:

Büyük devletler kendi aralarında savaşmaz, paylaşır. Savaşan, ölen büyük devletlerin kullandıkları olur!