21 Ağustos pazartesi günü Amerika Birleşik Devletleri’nde tam güneş tutulması gerçekleşecek. Aslında, 18 ayda bir gibi kısa aralıklarla görülen bu muhteşem doğa olayının, çoğunlukla yerkürenin yüzde 71’ini oluşturan deniz ve okyanuslarda gözlenmesi popüler basında yer almamasına neden oluyor. Kıtalarda yani popülasyonun yoğun olduğu yerlerde gözlendiğinde ise çok daha farklı bir ilgi oluşuyor. Bir de bu ülke Amerika ise, olay bambaşka boyutlarıyla irdeleniyor.

Tutulmanın Kuzey Amerika kıtasında 99 yıl sonra ilk kez oluşması, ülkeyi batıdan doğuya 12 eyalet boyunca geçmesi ve yaklaşık 12 milyon insanın şahitliğinde gerçekleşecek olması olayı özel kılıyor.

Buradaki tuhaf çelişki, güneş tutulmasının, 6 Kasım 2012 yılında attığı bir tweet mesajında “küresel ısınma tanımının, ABD’nin üretimini yarışmacı halden koparmak için Çin tarafından uydurulduğunu!” söyleyen bir başkanın ülkesinde gerçekleşecek olması.

Batıl inançlarını bir başkanlık propagandası olarak sunup, halktan geçerli oy alan bir ülke yöneticisinden bahsediyoruz. Beri yandan, bilimsel yayınları ve onlara yapılan atıf açısından ABD’nin açık ara dünya liderliğini sürdürmesi ise başka bir paradoks olarak yaşanıyor. İşte böylesine, popüler mesajlarla seçilmiş, hurafelere inanan bir başkanın yönettiği ülkede tam güneş tutulmasının yine o ülkeye özgün yöntemlerle tanıtımına şahit oluyoruz.

ABD her organı ile müthiş bir PIAR çalışması yapıyor. Yaşamları “Big size” üzerine kurgulanmış bir ülkede tam güneş tutulmasının da, “Great American Eclipse” şeklinde nitelenmesini hoş karşılamak gerekiyor. Kötü olan, ücretlerine koşut İngilizce bilgisi olanlarca yapılan Türkçe çevirilerde bunun “Tarihin en büyük güneş tutulması!” olarak yer alması...

Çeviri hataları ve bilgi eksikliğinin, tutulmanın süresinin 90 dakika olacağı şeklinde sürmesi işi komik olmaktan çıkarıyor. Sözü geçen 90 dakikanın, en batıdaki Oregon eyaletinden başlayıp, doğudaki South Carolina’dan çıkacak tutulma yolculuğunun toplam süresi olduğunu bilmiyorlar.

Yine, “great” işine dönersek; tutulmanın her yörede aynı sürede görülmeyeceği, en uzun izleneceği Kentucky Hopkinsville’de ise 2 dakika 40 saniye süreceğini biliyoruz. Oysa 29 Mart 2006 tarihinde ülkemizde yaşanan ve bilim insanlarının dışında kimseciklerin, olayın magazin yönü dışında ilgilenmediği tam güneş tutulması sırasında, Side’de 3 dakika 46 saniyelik bir karanlık yaşanmıştı.

İnançları, alay ettiğimiz ABD başkanından geri kalmayan bir siyasi iktidarca yönetilen 2006 Türkiyesi’nde gerçekleşen tam güneş tutulmasının bir devlet politikası olarak tanıtılıp, halkın bilgilendirilmesi çalışmalarının yapılmaması doğal görülebilir. Ama Side, Alanya, Ürgüp gibi Türkiye turizminin öncü beldelerinde gerçekleşmesine rağmen ne turizmcinin ne de biz, yöre halkının olayın müthişliğini anlamayıp, bunu bir tanıtım öğesine çevirememesi ancak cehaletle anlatılabilir.

Başa dönersek ABD her zamanki gibi çok başarılı! 30 bin feet’in üstünde uçacağı için bulut etkisinden kurtulacak uçakların pencere koltuklarının 1.500 Dolar’a satılması, düzenlenen pahalı turlar, gözlük satışları gibi Amerikan tipi promosyonlar görüyoruz.

Bunun yanında bilim insanı olmayan halktan kurulu gönüllülerin tutulma sırasındaki fotograflarından yararlanılarak güneşe ait ölçümlerin yapılması, tam boyutlarının anlaşılması için çalışmalar yapılıyor. NASA’nın 3D uygulamaları halka neyle karşılaşacaklarını anlatmak için hazırlanmış.

Yine popüler olmayan merkezlerden nasıl fotograf çekilebileceği; daha da önemlisi, aslında çekmeyip o anı yaşamanın çok daha önemli olduğu anlatılıyor. Özellikle hayvanların verdikleri reaksiyonların gözlenebileceği alanlara gitmeleri öneriliyor.

Amerika’dan gelen bir astronomi profesörünün uyarılarıyla hazırlanmamıza rağmen hala olayın gerçekliğini anlamayıp, karanlığa bürünen Alanya yerine, bütün dünya fotografçılarınca yakalanan “diamondring”i çekebilme gayretkeşliğinde olmanın utancını yaşıyoruz. Belli başlı bir kaç üniversitemiz dışında bilimsel açıdan izlenmezken, San Francisco Exploratorium’dan bilim insanlarının, Side Antik Tiyatro’sunda güneş tutulmasını beklemesinin utancını ise başkalarına bırakıyoruz.

Biz 2006’da dedelerimizin yaptığı gibi tutulmanın kötü etkisinden kurtulmak için güneşe silahla ateş etmedik. Hurafelere inanan Trump Amerika’sında ise umarız lazerle güneşi vurmaya kalkamazlar.