Nevruz nedir, neden kutlanır? İşte bahar müjdecisi Nevruz Bayramı'nın tarihçesi

Türk dünyasında Nevruz'un önemi, bahar bayramı olmasının yanı sıra Türklerin yeniden tarih sahnesine çıkışını, yeni bir yılın başlamasını ifade eder. Nevruz Bayramı; Hun, Göktürk, Uygur, Selçuklu ve Osmanlı devletlerinde geleneksel bir bayram olarak kutlanıyordu, bugüne özel çeşitli merasimler ve eğlenceler düzenleniyordu. Türk kültüründe 'Nevruz Sultanı', 'Mart Dokuzu' gibi adlarla da bilinen Nevruz, Türkiye'de de çeşitli etkinliklere kutlanıyor.

• Nevruz Bayramı ritüelleri, birlik beraberliği pekiştiriyor

NEVRUZ NE DEMEK?

Nevruz kelimenin aslı eski Farsçadan gelir. 'Yeni' anlamındaki 'nava' ve 'gün ışığı' anlamındaki 'r?za?h' birleşerek oluştu. Anlamı 'yeni gün' ya da 'yeni gün ışığı'dır. Günümüzün Farsçasında da hâlâ aynı anlamda kullanılır.

Bu bayram 'nevruz', 'navruz', 'navrız', 'novrız', 'mevris', 'saban toy', 'ulusun ulu günü', 'cılgayak' gibi adlarla da anılır. Nevruz diğer Türk devletleri ve topluluklarında da kutlanılır. Azerbaycan'da 'Novruz', Kazakistan'da 'Nawrız Meyramı, Kırgızistan'da 'Nooruz', Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde 'Mart Dokuzu', Kırım Türklerinde 'Navrez', Batı Trakya Türklerinde 'Mevris', Arnavutluk'ta 'Sultan Nevruz' olarak adlandırılır. Farsçada yazılışı 'Nouruz'dur.

NEVRUZ NE ZAMAN, HANGİ GÜN?

Nevruz Bayramı, ilkbaharın ilk günü olan 21 Mart'ta kutlanır. Bugün ayrıca kuzey yarımkürede bahar ekinoksu (gün eşitliği) gerçekleşir. Güneş ekvatora dik açıyla gelir. Gece ve gündüz birbirine eşitlenir. Ayrıca hem kuzey hem de güney kutbu aynı anda gün doğumu hattındadır ve gün ışığı her iki yarımküre arasında eşit olarak paylaşılır.

Genel olarak 21 Mart günü kutlanan Nevruz, çeşitli ülkelerde 22-23 Mart günlerinde de kutlanabiliyor.

Astrolojik olarak 21 Mart, burçlar sırasında ilk olarak yer alan koç burcunun başlangıç günüdür.

21 Mart günü; Afganistan, Arnavutluk, Hindistan, İran, Kazakistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin talebiyle 2010 yılından itibaren Birleşmiş Milletler tarafından resmi olarak 'Uluslararası Nevruz Günü' olarak kutlanıyor.

NEVRUZ NERELERDE KUTLANIYOR?

İlkbaharın habercisi Nevruz Bayramı, Orta Asya ile Balkanlar arasındaki coğrafyada yer alan ülkelerde kutlanıyor. Özellikle Türk devletlerinde ve çeşitli ülkelerin içinde hayat süren Türk topluluklarında Nevruz gelenekleri yaşatılıyor.

Nevruz'un İslamiyet ile bağlantısı olmamasına karşın İran'da önem atfedilir ve şenlik olarak kutlanır. Zira, Nevruz'dan yazılı olarak ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında bahsedilir.

Kürt kültüründe, Nevruz Bayramı'nın Kürt ve İran mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi'ne dayandığına inanılır. Anadolu ve Orta Asya Türk halklarında da Göktürklerin Ergenekon'dan çıkışı anlamıyla ve baharın gelişi olarak kutlanır.

NEVRUZ BAYRAMI'NDA NE YAPILIR?

Dünyanın en geniş kültürüne sahip Nevruz Bayramı; 'kötü söz orucu', 'çevre temizliği ve alav alav', 'ölü bayramı', 'yaşlı ve hastaları ziyaret', 'çocuk günü', 'gençlik günü' ve 'yeddi levin' olmak üzere 7 aşamada icra ediliyor.

Bayramdan 2 hafta önce, inananlar tarafından kötü söz orucu tutuluyor. Bu çerçevede kötü söz konuşmanın günah sayıldığı Nevruz boyunca, herkes geçen yılın sıkıntılarını, acılarını unutmaya çalışırken, küs olanlar ise barıştırılıyor.

Kimi inanışlarda yeni senenin başladığı o güne günahlarından arınmış girmek isteyenler ateşten atlıyor. Yıkanmak ve sudan atlamak da arınmak için yapılan adetler arasında bulunuyor. Ateş ve sudan atlamak tüm Nevruz kutlamalarındaki ortak unsurlardan biri olarak dikkati çekiyor.

Bugüne özel kurulan ve 7 çeşit yemeğin bulunduğu 'Nevruz Sofrası'na toplu halde oturuluyor. Yılın bolluk ve bereketle geçmesi için kurulan zengin sofrada, herkes her yemekten yiyerek, senenin o rahatlıkta geçmesini diliyor.

Prof. Dr. Alimcan İnayet, ritüelleri şu şekilde özetliyor: "Mezarlıklar ziyaret edilir, ateşler yakılıp üzerinden atlanır, yumurtalar boyanıp tokuşturulur, semeni hazırlanır, Nevruz sofrası kurulur, 'köje', 'köjö', 'köcö' olarak bilinen özel çorbalar hazırlanır, kökpar oyunu oynanır, güreş ve at yarışı düzenlenir, destan, kıssa ve hikayeler anlatılır, nevruznameler söylenir."

NEVRUZ RİTÜELLERİ

Nevruz'un kökenlerinin dayandığı Zoroastrianizm'de ateşe yüklenen anlam bir hayli fazla. Bugün de üzerinden atlanırken ateşin simgelediği ileri görüşlülük, iyilik ve arınmanın kendilerine geçmesi isteniyor. Bir diğer inanışa göre de Zoroastrianlar her yıl yaktıkları büyük ateşle kötülüğün temsilcisi Ahriman'ı (Angra Mainyu) kovarlardı. Günümüzde de ateş yakılarak kötülüklerin uzaklaşması ümit ediliyor.

Nevruz'un yeni yıl başlangıcı olarak da görüldüğü İran'da ayrı bir yeri bulunuyor. Nevruz akşamında tüm ailenin toplandığı masada her biri ayrı anlamlar taşıyan ve S harfiyle başlayan 7 gıda maddesinin bulunması ise şart. Masadaki buğday ekini, aromalı bitkiler, kuruyemişler ve sirke gibi malzemelerin hepsinin yeni yıla dair sağlık, zenginlik, mutluluk gibi dilekler taşıyan ayrı bir anlamı bulunuyor. Örneğin, Farsçada sarımsak anlamına gelen 'sir' hastalıktan ve kötülüklerden korunmayı temsil ederken sirke (serkeh) uzun ömür ve sabrı temsil ediyor.

Yiyeceklerin yanı sıra masaya kişilerin kendi dileklerine göre farklı objeler de konulabiliyor. Eğitim ve aydınlanma için şiir kitapları ya da Kur'an- Kerim koyma da oldukça yaygın bir adet.

EN GÜZEL NEVRUZ MESAJLARI VE SÖZLERİ

* Nevruz kış uykusuna yatan doğanın uyanışı, doğanın dirilişi ve baharın müjdeleyicisidir. Nevruz Bayramınız kutlu olsun.

* Doğanın ölü dokusu nevruzla birlikte can bulur. Baharın müjdeleyicisi olan Nevruz Bayramınız kutlu olsun.

* Baharla birlikte doğada yaşanan hareketlilik, ortaya çıkan renk şöleni, bir bütünü oluşturan farklılıkların gözler önüne serdiği manzara, doğayla insan bütünleşmesini, çeşitliliklerin toplumsal hayata kattığı zenginliği de temsil etmektedir. Nevruz Bayramınız Kutlu olsun.

* Dikenden gül bitiren, Kışı da Bahara döndürür. Selviyi hür bir halde yücelten, kederi de sevinç haline sokabilir. Nevruz Bayramınız kutlu olsun.

* Virüsle mücadelede birçok ülke bolluğun, bereketin önemini anladı. Nevruz zamanı tüm dünyanın bolluk içinde yaşamasını, herkesin baharı görmesini temenni ederim. Nevruz Bayramı kutlu olsun.

* Yeşilin bin bir tonunun görüldüğü doğada baharın gelişi Nevruz ile karşılanacak. Nevruz'un 2021 yılında da tüm dünyada bereketi getirmesi dileğiyle...

* Baharın getirdiği bereket tüm dünyada daim olsun ve hiçbir ülke yoklukla mücadele etmek zorunda kalmasın.... Mutlu Nevruzlar...

* Hem yeniden doğuşu, tomurcuklanmayı, çiçeklenmeyi; hem de barış için, kardeşlik için, dostluk için, yeni güzel başlangıçlar için ihtiyacımız olan ateşi temsil eden Nevruz Bayramımız hepimize kutlu olsun…

* Avrasya'nın, Türk Dünyasının ve bütün insanlığın bu güzel bayramı Nevruz, kardeşliği, dostluğu güçlendirsin… Nevruz, yüzyıllardır olduğu gibi, binyıllarca da çatışmanın değil, kardeşliğin adı olarak anılsın… Ortak kültür ocağımızın odu hiç sönmesin, coşkumuz hiç eksik olmasın…

* Ateşimizin kıvılcımları, güllerimizin narin ve renkli yaprakları geleceğe umutlar taşısın...

* Baharla birlikte doğada yaşanan hareketlilik, ortaya çıkan renk şöleni, bir bütünü oluşturan farklılıkların gözler önüne serdiği manzara, doğayla insan bütünleşmesini, çeşitliliklerin toplumsal hayata kattığı zenginliği de temsil etmektedir. Nevruz Bayramınız Kutlu olsun.

* Nevruz, içerdiği güçlü anlamlarla, yeni bir uyanışa, barışa, dostluğa, birlik ve beraberliğe yapılan bir çağrıdır. Nevruz Bayramınız Kutlu olsun.

* Nevruz, huzur içinde, kardeşçe ve şenliklerle kutlanması gereken, tüm insanlık için sevgi, barış ve kardeşlik gibi değerlerin önemini hatırlatan bir bayramdır. Nevruz Bayramınız Kutlu olsun.

* Baharın gelişini simgeleyen, doğanın uyanışını gösteren ve sıcaklığın toprakla buluşmaya başladığına işaret eden Nevruz Bayramınız kutlu olsun..

* Bereketin, beklentilerin, huzurun ve mutluluğun başlangıcı olan Nevruz Bayramınız kutlu olsun.

EN ANLAMLI NEVRUZ ŞİİRLERİ

ANADOLU'DA BAHAR

İlkbahar geldi Anadolu'nun,

Her tarafı yeşil şimdi.

Ağaçlar çiçek açar, kuşlar ötüşür,

Her yanı cıvıl cıvıl duy şimdi. Arılar düğün yapar şu mevsimde,

Anadolu'nun renk renk

Gül bahçesinde,

Bülbüllerin neşesini gör şimdi.

Cıvıl cıvıl sessiz duran yuvalar,

Kelebekler birbirini kovalar,

Halı gibi nakışlandı ovalar, Bölük bölük, sarı yeşil, mor şimdi.

Gök gürülder yağmur yağar,

Her taraf mis gibi toprak kokar.

Anadolu'da böyle yaşanır bahar.

-Özlem Uluer

NEVRUZ'DA

Gülmek, dans etmek isterse canım,

Bir garip coşkuyla kaynarsa kanım,

Ağır başlı olamam çünkü Nevruz'dur o gün,

Bende mutlu olurum bahar gününde.

Dünyayı değiştirmek elimde olsa,

İnsanlar birlikte huzuru bulsa,

Silahlar sussa, savaş bir dursa,

Bende mutlu olurum Nevruz gününde.

Sorunları tümden unutsam,

Savaştan kaçıp, barışı kursam,

Zaman hep dursa Nevruz'da,

Bende mutlu olurum bahar gününde.

İnsanlık üstünde isyan silinse,

Uygarlık düşmanlığı bir yere serse,

Çiçekler, ekinler kanı görmese,

Bende mutlu olurum Nevruz gününde.

-Nazım Aksoy

BAHARIN SEVİNCİ

Yeni baharda canlanır yer,

Kırlar hep yeşiller giyer.

Döner geline her ağaç,

Süslü bir etektir yamaç.

Çiçeklerle donanmış,

Halı gibi çayırlar.

Üstünde ipek tüylü,

Kuzular oynaşırlar.

Kuşlar cıvıldaşırken,

Coşkun akar dereler.

Derelerin sesini

Dağlar uzaktan dinler.

Kuş sesleri yayılır,

Ovalara, dağlara.

Menekşeler yayılır,

Bahçelere, bağlara.

Tatlı renkler, kokular,

Bağa, kıra can verir.

Her yerde bin bir tat var;

Her yer cennet gibidir.

Uzamaya başladı günler sahiden,

Güneş’in batmak istemediği belli.

Eteğini havalandırarak esen

Kış boyu düşündüğüm bahar yeli.

-Kader Taşova