'Küresel ısınma' caretta carettaların erkek soyunu tehdit ediyor

Antalya'nın Kaş ilçesinde dünyaca ünlü 12 kilometrelik Patara kumsalında Prof. Dr. Eyüp Başkale ve 14 gönüllüden oluşan ekip, Patara Deniz Kaplumbağaları Korunması ve İzlenmesi Projesi kapsamında 15 Mayıs'ta göreve başladı.

Caretta caretta cinsi deniz kaplumbağalarının türünün devamı ve bu kapsamda cinsiyetlerinin belirlenmesine ilişkin bu yıl bilimsel çalışma yapılıyor.

Deniz kaplumbağalarının mayıs ortasında başlayıp, ekim sonuna kadar devam eden yuva ve yavruların yumurta çıkışı süresince saat 20.00'den 08.00'e kadar kumsala girmenin yasak olduğu Patara'da, toplam yuva sayısı 12 oldu. Bu sahilde geçen yıl 316 yuva oluşurken, 16 bin 980 yavru, denizle buluştu. 

SICAKLIK CİNSİYETİ BELİRLİYOR

Prof. Dr. Başkale, proje kapsamında oluşan tüm yuvalara sıcaklık kaydedici cihaz yerleştirildiğini, kuluçka süresince yuva sıcaklığının ölçüldüğünü söyleyerek, "Kuluçka süresince bu cihaz yuva içi sıcaklığını ölçüyor. Deniz kaplumbağalarında sürüngenlerin çoğunda olduğu gibi cinsiyet kromozomu yok. Cinsiyet, embriyonik gelişim sırasında kuluçka süresinin ortadaki 3'te 1'lik dönemindeki yuva sıcaklığıyla belirleniyor. Sıcaklığın 32 derece civarında olması yavruların hepsinin dişi, 26 derece civarında olması hepsinin erkek, 29 derecede ise yarısının dişi, yarısının erkek olmasına yol açmaktadır" diye konuştu.

CİHAZLA ÖLÇÜM YAPILIYOR

Kuluçka sürecinde yuvaların sıcaklığını ölçmeye yarayan cihazlarla sezondaki yavruların cinsiyet oranlarının tahmin edilebildiğini kaydeden Prof. Dr. Başkale, şöyle devam etti:

"Küresel sıcaklıktaki artış yavruların dişi-erkek oranını tamamen etkilemekte ve dişi ağırlıklı popülasyon oluşumuna neden olmaktadır. Buna ek olarak sezonun ilk yuvalarından yani mayıs ve haziran ayının başlarındaki yuvalardan çıkan yavrular, daha çok erkek bireylerden oluşmaktadır. Sıcaklığın kuluçka süresine etkisi de değerlendirildiğinde erken sezon yuvalarının kuluçka süresi 60 gün kadar sürerken, sıcaklığın yüksek olduğu temmuz ayındaki yuvalardan yavrular 45 günde çıkabilmektedir."

Sıcaklık ile cinsiyet tahminlemesine ek, yuva içerisinde ölü olarak tespit edilen yavrulara ait gonad (yumurtalık) örneklerinin toplandığını da anlatan Prof. Dr. Başkale, “Bu örnekler üreme sezonu sonrasında laboratuvara getirilerek histolojik incelemeler yapılmakta ve net bir şekilde yavru bireyin erkek veya dişi olduğuna karar verilmektedir. Elde edilen bu sonuçlar yuva sıcaklığı verileriyle eşleştirilerek, Patara kumsalının o sezon ürettiği erkek-dişi oranı hakkında bizlere daha doğru bilgi vermektedir. Türün devamı için cinsiyetlerin takibi de çok önemli" dedi.

CİNSİYET ORANINI ETKİLİYOR

Arazi çalışmaları sorumlusu Uzman Biyolog Ayfer Şirin, küresel ısınmaya bağlı sıcaklık artışının deniz kaplumbağalarında cinsiyet oranlarını değiştirdiğini belirterek, "Sıcaklık artışı dişi oranının daha fazla olmasına sebep oluyor. Sıcaklık kuluçka süresine de etki etmekte, örneğin sıcaklığın düşük olduğu erken dönem yuvalarında kuluçka süresi 45 günü geçiyor ve bu yuvalarda sıcaklık düşük olduğu için erkek oranı daha fazla oluyor. Temmuz ayındaki sıcak dönemdeki yuvalarda ise 45 günde kuluçka süresi doluyor ve daha çok dişi bireyler meydana geliyor. Ayrıca yuvadan ilk çıkan yavruların da daha çok dişi olduğu ortaya çıkmış. Çünkü yuvanın daha serin olan alt kısımlardaki yavruların cinsiyetleri erkek olarak gelişmiş" diye konuştu.