Kamusal alanda fotoğraf ve video çekmek yasak mı? İşte sokakta çekim yapmanın kuralları

Cumhuriyet TV'nin 24 Mart 2022 tarihinde İstanbul'un Şirinevler semtinde yaptığı sokak röportajı, esnaf olduğunu belirten bir grubun sözlü ve fiziki saldırısına maruz kaldı. Muhabirimiz Sinem Nazlı Demir ve kameramanımız İsmail Bayraktar'ı, "Röportajı ileride yapmanız sizin için daha iyi olur" diyerek çekim yapmalarını engelleyen saldırganların kamusal alanda çekim yapmanın izne tâbi olmadığını bilmemesi, olayın hukuki boyutunu gündeme getirdi.

• Cumhuriyet TV'ye saldırı: Şirinevler'de çekimimiz engellenmek istendi

SOKAKTA FOTOĞRAF, VİDEO ÇEKMEK SUÇ MU?

Kişinin evi gibi özel alan kimliğine sahip mekanlarda fotoğraf veya video çekmek elbette yasak ve suç teşkil edebilir.

Fakat sokak gibi kamusal alan kimliğine sahip mekanlarda çekim yapmak izne tâbi değil. Sokağın yanı sıra bu mekan örneğin bir plaj veya bar da olabilir.

İlke olarak kamusal alanda herkesin fotoğrafı çekilebilir, iyi niyet kuralları çerçevesinde kişiler çekilen fotoğrafta ikinci planda ayrıntı olarak bulunabilir ve hatta doğrudan fotoğrafın konusu da olabilir.

KAMUSAL ALANDA ÇEKİM YAPMAK HAK İHLALİ Mİ?

Özel yaşamı çiğnemeyen, kişiyi küçük düşürücü olmayan veya kimliklerin belirsiz olduğu hallerde görüntülenen kişiler için genel olarak bir hak ihlali oluşmaz.

Fakat eğer kişi, görüntüsünün alınmasına izin vermiyorsa, bu eylem rahatsız edici bir boyuta ulaşmışsa, örneğin kamusal alandaki faaliyet ve davranışları sürekli izleniyorsa bu hak ortadan kalkar.

Bu durumun istisnası, kişinin davranışlarının haber değeri taşıması veya kamuya mâl olmuş biri olmasıdır.

DIŞARIDA ÇEKİM YAPMANIN HUKUKİ KURALLARI NELER?

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda haber değeri konusunda günlük olaylar ile radyo ve film haberleri zikredilirken, 'kamuya mâl olmuş kişiler ile memleketin siyasi ve içtimai hayatında rol oynayan kimseler' diye tanımlanır.

Kişinin halleri aynı zamanda suç teşkil ediyorsa, bu durum küçük düşürücü halde görüntülenme yasağının bir istisnası sayılır.

2021 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü'nün yayımladığı genelgeyle güvenlik güçlerinin kamusal alanda görevlerini yaparken ses ve görüntü kaydı alınmasını yasaklamasının hukuki bir karşılığı bulunmuyor.

ÜNLÜ ŞAHSİYETLER, ÖZEL HAYATIN DARALACAĞINI BİLMELİ

Normal insanların özel hayatın gizliliği alanı daha genişken, tanınmış şahsiyetlerin; örneğin siyasetçiler, sanatçılar, sporcular gibi ünlülerin, özel hayatı ve özel hayatın gizlilik kapsamı normal bir insanlara göre daha dar.

Ünlü kişiler belli ölçülerde özel hayatlarının izlenmesine katlanmak zorunda. Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu, ünlüler açısından farklı kriterlerle değerlendiriliyor.

GÜNEŞLENİRKEN ÇEKİM YAPMAK YASAK MI?

Herhangi bir kişinin güneşlenirken sürekli izlenmesi, fotoğrafının çekilmesi özel hayatın gizliliğini ihlal suçunu oluştururken, ünlü bir sanatçıya karşı aynı mahiyette bir fiil işlenmesi halinde özel hayatın gizliliği ihlal edilmiş olmaz.

BAŞKASININ FOTOĞRAFINI ÇEKMEK İÇİN İZİN ALMAK GEREKİR Mİ?

Kamusal alanda başka birinin fotoğraf ya da videosunu çekmek için yazılı izin almak gerekmiyor. 

Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu'nun 'Fotoğraf ve Haklarımız' rehberinde verilen örneğe göre, mesela bir kişi gazetecileri davet ediyor, fotoğrafı çekilirken el sallayıp gülümsüyorsa ve özellikle objektife doğrudan bakıyorsa fiilen izin verilmesi durumu var.

Fakat görüntüleyenlerin bu izni kötüye kullanmayacak ölçüde çekim yapması gerekir. Bir kez izin verildi diye kişiyi sürekli izlemek onun özel hayatını yaşama hakkını çiğner.

YARGIDAKİ ÇELİŞKİLİ KARARLAR, TARTIŞMALARA NEDEN OLUYOR

Mahkemeler izinsiz çekim ve yayın durumunda Türk Ceza Kanunu'nun özel hayatın gizliliğini ihlal (Madde 134), kişisel verilerin kaydedilmesi (135), verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme (136) ve kişilerin huzur ve sükûnunu bozma (123) gibi gerekçelerle hapis ve adli para cezası verebiliyor. Fiilin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılıyor. Son yıllarda alınan iki Yargıtay kararı durumu daha da netleştirdi.

2011 yılında Ankara'da evinin yakınlarındaki bodrumda gizlenerek sokaktan geçen kadınların videolarını gizlice kaydeden bir kişi, sokağın 'kamusal alan' olmasını gerekçe gösteren yerel mahkeme kararıyla serbest kalmıştı. Yargıtay ise 2014 yılında 'kalabalığın içinde dikkat çekmezlik, tanınmazlık, bilinmezlik' hakkının var olduğunu vurgulayıp 'özel hayatın salt mekana indirgenemeyeceğini' belirterek bu kararı bozmuş ve sanık 3 yıl hapis cezasına mahkum edilmişti.

2012 yılında ise bir kadın, plajda şezlonga uzanarak güneşlendiği sırada, rızası olmadan fotoğrafının çekilip bir derginin kapağında, bilgisi ve izni olmadan yayımlandığı şikayetiyle dava açtı. Yerel mahkeme 'plajın kamuya açık alan olup, gizli alan olmadığı' vurgusuyla beraat kararı verdi. Şikayetçinin temyize gitmesinin ardından Yargıtay 12. Ceza Dairesi yine 'özel hayatın salt mekâna indirgenemeyeceğini' teyit ederek bu kararı bozdu ve sanıklar özel hayatın gizliliğini ihlal suçundan mahkum edildi.

İZİNSİZ ÇEKİM YAPMANIN CEZASI NE?

Kamusal alanda fotoğraf veya video çekmek yasak olmasa da tartışmalı bir durum. İzinsiz fotoğraf, video çekimi hakkında savcılığa iletilecek şikayet ve mahkemenin vereceği karar farklılık gösterebiliyor.

İzni olmadan fotoğraflanan kişi, ceza davası açılması için 6 ay içinde şikayet yoluna başvurabilir ve bu süre tazminat talebiyle açacağı davada 10 yıldır.

Görüntünün yayımlanmasıyla ticari bir gelir söz konusu olmuşsa, Borçlar Kanunu'na göre de kişilik haklarına aykırı bir saldırı tespit edilerek tazminata hükmedilebilir.

Özellikle yayından ticari çıkar söz konusu olduğunda görüntülenen kişilerle ya modellik sözleşmesi yapmak ya da yazılı/görüntülü izinlerini almak en garanti yol.

Çocukların görüntülenmesi içinse veli izninin alınması gerekiyor.