Covid-19, sinir sistemini de vuruyor

2008 yılından bu yana her yıl Mart ayının üçüncü haftası, başta Society for Neuroscience ve Dana Foundation olmak üzere sinirbilimle ilgili uluslararası kuruluşlar öncülüğünde Beyin Farkındalığı Haftası olarak kutlanıyor. Bu özel haftada sinirbilimin dünyada daha iyi tanıtılması, öneminin anlatılması hedefleniyor.

Beyin Hastanesi Beyin, Sinir ve Omurilik Cerrahı Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, iki yıldan bu yana etkisini sürdüren Covid-19 pandemisinin beyin sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendirdi.

COVİD-19 TÜM SİSTEMLERİ ETKİLEDİ 

İki yıldan bu yana süregelen Covid-19 pandemisinin, kuşkusuz sağlığımızı pek çok bakımdan olumsuz etkilediğini ifade eden Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, “Sistemik bir hastalık olan Covid-19 başta akciğer - solunum sistemi, mide-bağırsak sistemi olmak üzere vücutta işlevsel olan tüm sistemleri etkilemektedir. Covid-19, merkezi (beyin ve omurilik) ve çevresel (sinir ağları, çevresel sinirler) sinir sistemini de çeşitli mekanizmalar ile etkilemektedir ve sinir sisteminin tutulumu klinikte pek çok farklı klinik belirti ve bulgular ile ortaya çıkmaktadır.” dedi.

KRONİK HASTALIKLARIN TAKİBİ ZORLAŞTI

Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, “Bunun yanında, pandeminin yarattığı belirsizlik ve korku ortamı ile birlikte zorunlu olarak uygulanan tedbirlerin sonucunda ortaya çıkan psikolojik etkiler; sağlık hizmetlerinin uygulanmasında Covid-19’un öncelenmesiyle diğer hastalıkların tanısında ve tedavisinde aksamalar; kronik hastalıkların takip ve tedavilerinin arka planda kalması ile özellikle yaşlı nüfusta sağlık sorunlarının karmaşık bir hâl alması ve tedavisiz kalabilmesi önemli toplum sağlığı problemleri olarak ortaya çıkmıştır.” diye konuştu. 

KORONAVİRÜS BEYNE KOKU YOLLARI ÜZERİNDEN OLUŞUYOR 

Özellikle ağır seyreden Covid-19 seyrinde klinik olarak geçici ya da kalıcı sinir sistemi etkilenmesinin ortalama %30 (%26-70 arasında değişen oranlar bildiriliyor) oranında hastada görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, şunları söyledi:

“Hastalığın sinir sistemini tutması ya koronavirüsün beyne ulaşmasıyla beyin hücrelerinde de bulunan ACE2 reseptörleri üzerinden doğrudan ya da virüs etkisiyle organizmada gelişen çeşitli etkileşimler ve mekanizmalar ile dolaylı yollardan oluşmaktadır. Koronavirüs özellikle koku yolları üzerinden beyne ulaşmakta ve koku duyusu ile ilgili bölgeyi ve özellikle frontal lopta, limbik sistemde, beyin sapında etkisini göstermektedir. 

SİTOKİN FIRTINASI, BAZEN KAFA İÇİNDE BEYİN OKUSUNDAN ETLİLİ

Tutulum virüsün doğrudan etkisi yanında virüse karşı gelişen immünolojik yanıt ile de olmaktadır; Covid-19’da gelişen sitokin fırtınası, bazen kafa içinde – beyin dokusunda da etkili olmakta ve normalde beyin dokusuna giriş için engel oluşturan kan – beyin bariyerinin bozulmasına ve böylece hastalığın beyne ulaşmasına fırsat vermektedir; bu hastalarda beyinde ve beyin omurilik sıvısında virüs bulunmaktadır, beyinde etkili nöromodülatörler gibi çeşitli kimyasal aktif maddelerin düzeyleri değişebilmektedir. Bu durumda beyin ve beyin zarlarının etkilenmesiyle ensefalopati, örneğin akut nekrozitan ensefalopati, sekonder hemofagositik lenfohistiyositoz gibi viral hastalıklar ortaya çıkmaktadır.”

BEYİNDE DAMAR TIKANIKLIKLARI OLUŞABİLİYOR

Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, klinik tabloda şiddetli baş ağrısı, yüksek ateş, bilinç düzeyinde bozulma ve koma, epilepsi atakları, nörolojik fonksiyon kayıpları gibi belirti ve bulgular bulunduğunu belirterek “Covid-19’da en yaygın tutulan solunum sistemi ile birlikte kalp tutulumunun da olması ve beyin kanlanmasının ve oksijenlenmesinin bozulması da beyin işlevlerini etkilemektedir. Covid-19’un seyrinde yaygın rastlanan bir başka nörolojik tutulum da kan pıhtılaşma mekanizmalarının bozulması ile beyin damar tıkanıklıkları ve enfarktlarının olmasıdır.” uyarısında bulundu. 

SİNİR SİSTEMİ TUTULUMLARINDA BU BELİRTİLER ORTAYA ÇIKIYOR

Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, sinir sistemi tutulumu olduğunda ortaya çıkan belirti ve bulgularla ilgili olarak da şunları söyledi:

“Etki mekanizmasına ve hastalığın derecesine bağlı olmak üzere klinik tabloda genellikle şiddetli baş ağrısı, bulantı ve kusma, koku ve tat alma bozuklukları, baş dönmesi, bilişsel ve dikkat bozuklukları, bilinç düzeyinde bozulma, görme bozuklukları, epilepsi atakları, yüksek ateş, nörolojik fonksiyon kayıpları - felçler, kas ağrıları, anksiete ve depresyon, ağır psikiyatrik hastalıklar gibi belirti ve bulgular bulunur.”

KRONİK HASTALIKLARIN TEDAVİSİ TİTİZLİKLE YAPILMALI

Beyin, Sinir ve Omurilik Cerrahı Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, pandeminin beyinde oluşturduğu etkileri silmek için de her bireyde geçerli olan yaşam tarzının iyileştirilmesini ve eğer varsa mevcut kronik hastalıkların titizlikle tedavi edilmesinin önemli göründüğünü ifade etti.