Yurdun tamamını kapsayan ilk örgütsel faaliyet olan Sivas Kongresi 103 yaşında

Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi 103 yaşında. Ulu önderin 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmasıyla başlayan Milli Mücadele’de Amasya ve Erzurum’dan sonraki kritik durak Sivas oldu. 4 Eylül’de başlayan ve 11 Eylül’de sonuçlanan Sivas Kongresi, seçilen temsilcileriyle yurdun tamamını kapsayan ilk örgütsel faaliyet özelliğine sahip. Bu özelliğiyle “Milli Meclis” işlevi gören kongrede başta “manda ve himaye”nin reddi olmak üzere şu önemli kararlar alındı:

1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz.

2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekûn kendisini savunacak ve direnecektir.

3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.

4. Kuvayı Milliye’yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hâkim kılmak temel esastır.

5. Manda ve himaye kabul edilemez.

6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclisi Mebusan’ın derhal toplanması mecburidir.

7. Aynı gaye ile milli vicdandan doğan cemiyetler, “Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti” adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.

8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.

TIBBİYELİ HİKMET

Kongreye damga vuran olay ise manda ve himaye tartışmalarının yoğunlaştığı evrede Tıbbıyeli Hikmet’in yaptığı çıkıştı. Öğrenci arkadaşlarının temsilcisi olarak, aralarında topladıkları parayla kente gelen Hikmet ismindeki askeri tıbbiye öğrencisi, manda tartışmalarının yaşandığı 8 Eylül akşamı, Mustafa Kemal Paşa’nın odasındaki toplantıda şunları dile getirir: “Paşam, delegesi bulunduğum tıbbiyeliler, beni buraya istiklal davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler. Mandayı kabul edemem. Eğer kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz. Farzımuhal, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal’i vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı olarak adlandırır ve telin ederiz.”

Bu sözler karşısında duygulanan ve “Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk milli bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin” diyen Mustafa Kemal Paşa, Hikmet Bey’e dönerek, “Evlat, müsterih ol. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz, ekalliyette (azınlıkta) kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez, ya istiklal, ya ölüm” yanıtını verir.

Öte yandan, CHP’nin ilk kurultayı kabul edilen kongrede İradei Milliye gazetesinin çıkarılması kararı alındı.