‘Gemiye giren hasta dönüyor’

Mustafa Koç

Piri Reis Üniversitesi (PRÜ) Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği öğrencisi Mustafa Koç’un (19) staj yaptığı gemideki şüpheli ölümünün ardından gözler denizcilik bölümü öğrencilerinin staj şartlarına çevrildi. Öğrenciler, günde en fazla 8-10 saat çalışmaları gerektiğini, ancak firmaların bu süreyi denetlemediğini söyledi. Koç’un ağabeyi İsmail Koç da “Gemi çok izole bir ortam, denetlenmesi çok zor. Çözüm her şeyden önce gemideki kişilerin zihinlerinin değişmesi ve staj yapan öğrencilerin de belli haklarının olması” dedi. 

Herkes çok ağır şartlarda çalışıyor

Öğrenciler, Koç’un ailesi ve Gemi Makineleri İşletmeleri Mühendisleri Odası(GEMİMO) Başkanı Cumhuriyet’e konuştu. Stajını tamamlayan ve şu an bir gemide çalışan S.Y. gemi şartlarının çok ağır olduğunu belirterek “Gemide herkes çok ağır koşullarda çalışıyor. Aralıksız 50 saat çalışan ikinci kaptan gördüm. Bizim çalışma standartlarımızı denetleyen uluslararası kuruma göre günde 8-10 saat çalışmamız gerekiyor. Çoğu firma bunu denetlemiyor” dedi. Kendisinin de bir dönem revirde kaldığını anlatan S.Y., “Bir kalp rahatsızlığı geçirdim ve ikinci evre cilt kanserine yakalanıp ameliyat oldum. Gemiye çıkanların büyük bir kısmı hasta dönüyor” ifadelerini kullandı.  

Psikolojik baskı

Denizcilik Lisesi mezunu K.Ç. ise güverte stajyeri olarak çalıştığı gemide zorla tutulduğunu belirterek, “Kaldığımız odalar yaşanmayacak kadar kötüydü. Rahatsızlanıp gemiden ayrılmak istediğimde izin verilmedi” ifadelerini kullandı. İsminin açıklanmasını istemeyen bir öğrenci de “Staj sürecinin her aşamasında farklı sorunlarla karşılaşmaktayız. Zor bir süreci geçirip staj bulan arkadaşlar gemilerdeki yoğun ve ağır çalışma koşullarının altında ezilmekte ve psikolojik baskıya maruz kalmakta” dedi.  

‘Ağır ihmal var’

Mustafa Koç’un ağabeyi İsmail Koç da “Olayda ağır ihmal olduğu hissiyat değil teyit edilmiş bilgiler. Stajı boyunca kardeşimle iletişim halindeydim. Kendisi mücadeleci bir kişiliğe sahipti ve bölümünü çok seviyordu. Sırf bu yüzden başka seçenekleri olduğu halde günde 4 saat yol gidip geliyordu. Staj yapacağı geminin limana yanaşamamasından sonra 11 gün kötü şartlarda otelde kaldıktan sonra bile denize çıkmak için can atıyordu. Gemiye çıkmasının ilk haftasında yaşadıklarından sonra ‘ben bu mesleğe devam etmek istemiyorum’ diyecek noktaya geldi” derken, “Kardeşi Mustafa’nın okulunun da gemisinin olduğunu, fakat okul sonrası iş bulma konusunda firmaların staj yapılan yeri önemli kıstas aldığını, ticari gemilerde ve belirli firmalarda staj yapan öğrencilere öncelik tanıdıkları için gençlerin ağır şartlarına rağmen belirli firmalara ait gemilerde staj yapmak istediklerinin” altını çizdi. Son olarak ilk kez basına konuştuğunu belirten Koç, “Olayın dramatize edilmesini istemiyorum. Konuşmamın sebebi kardeşimi kaybetmiş olmaktan çok bu ölümcül kısır döngünün bitmesine katkı sağlamak. Gemi çok izole bir ortam, denetlenmesi çok zor. Çözüm her şeyden önce gemideki kişilerin zihinlerinin değişmesi ve staj yapan öğrencilerin de belli haklarının olması” diyerek sözlerini noktalarken, konuyla ilgili yasal işlemlere başlamak için Adli Tıp’tan gelecek sonuçlarının beklenildiği öğrenildi. 

Uyardık, tehdit edildik

Gemi Makineleri İşletmeleri Mühendisleri Odası (GEMİMO) Başkanı Feramuz Aşkın da “Bu acı olay benim için sürpriz olmadı maalesef. Çünkü kaza geliyorum diyordu. Biz bu konuda yetkilileri uyardığımızda tepki gördük. Olayları engellemeye çalıştık, bu iş kazası değil cinayettir dedik, hakkımızda dava açılmasıyla tehdit edildik. Resme büyük çerçeveden bakmak gerekiyor. En temel sorun liyakat sisteminin olmaması ve bilginin öneminin olmadığı neoliberal rant sistemidir. İkincisi, denizcilik eğitimindeki sorunlar. Türkiye’de denizci eğitimi verecek altyapı şu an yeterli düzeyde değil. Deniz kökenli akademisyen, simülatör, labaratuvarlar eksik durumda ve öğrencilerin stajlarını tamamlayabileceği staj gemileri ne yazık ki yok. Öğrenciler 12 aylık zorunlu stajlarını ticari gemilerde tamamlamaya çalışırken diğer yandan çalıştıkları gemilerde uygun olmayan çalışma koşulları veya stajyeri geleceğin zabiti ve kaptanları olarak görmeyip istihdam etmeme politikasına giden işletmelerle mücadele etmek zorunda” diye konuştu. 

Kalp krizi geçirdi

Aşkın ayrıca, “Japonya’da sadece iki tane üniversite var. Fakat nitelik ve nicelik olarak tüm ihtiyacı karşılayacak seviyede. Bizde 13 tane fakülte var ama durum ortada. Denizcilik eğitimi alacak kişiler bir dizi eğitimden geçirilmeli; fizyolojik ve psikolojik. Bu alanda gelişmiş ülkelerde “indoc" denilen oryantasyon uyum süreci var. Öğrencinin devam edebilmesi için geçmesi zorunlu olan dayanıklılık surecini kapsıyor. Bizde oryantasyon sürecinin olmadığı gibi sağlık raporu istemeyen yerler bile var” derken “Önceleri bu fakültelere girebilmek için sınavda 40-50 bin sıralama yakalamak gerekiyordu. Şimdi bu sıralama neredeyse 300 binlere kadar geriledi. Temel bilgi yetkinlikleri düşük kişilerin Kaptan veya Başmühendis adayı olması eksik bilgi üzerine, eksik denizcilik eğitimi ile yetişen yetkinlikleri, düşük düzeyde bireyler üzücü olaylar yaşanmasına zemin oluşturmaktadır. Mustafa Koç bu sürecin sadece basına yansıyan kısmı. Geçen hafta da başka bir denizci öğrenci kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti. Her ne kadar gemide gerçekleşmemiş olsa da sağlığının kimyasal tankerde yaptığı deniz staj geçmişinden veya mesleki koşulların tetiklediği araştırılmalıdır” diyerek sorunun kaynağının görülenden daha derin olduğuna dikkat çekti.