Gazi, İzmir tarihini inceler

Cumhurbaşkanı, 03-04 Mart 1930 günlerini, İzmir’de bir yıldan fazla başladığı tarih çalışma ve araştırmalarıyla geçirmiştir. Özellikle İzmir ve Selçuk yöresindeki tarihi alanlarla, daha önce yapılan kazılarla ve çıkan eski eserlerle ilgilenmiştir. Kemalpaşa kazasının Karabel mevkiinde yapılan kazılar da ilgisini çekiyordu. İzmir’de bulunan ve İzmir’e gelen tarihçi, araştırmacı, yazar ve basın mensupları da bu iki günde bu konudaki düşünce ve görüşlerini açıklıyorlardı. Basında, Cumhurbaşkanı’nın çok yakında yayınlanacak tarihi bir eser yazdığı da yer almaktadır. 

04 Mart Salı günü akşamı Tayyare Sineması’na giderek gösterilmekte olan filmi izlemiştir. Ertesi gün, ‘Naim Palas’tan hareket etmiş; halkın coşkulu gösterileri arasında Alsancak Garı’na gelmiş ve saat 11.00’de Antalya’ya doğru hareket etmiştir. Vali Kazım Paşa ile İzmir Milletvekili Osmanizade Hamdi Bey, Cumhurbaşkanı’na Denizli’ye kadar eşlik ettikten sonra geri dönmüşlerdir.

(CUMHURBAS¸KANI, ALSANCAK GARI'NDAN ISPARTA’YA UGˆURLANIRKEN - 5 MART 1930)

Cumhurbaşkanı’nın ilk durağı Torbalı ilçesi olmuştur. Gazi’nin buradan geçeceğini haber alan ilçe ve çevre köyler halkı sabahtan başlayarak Torbalı İstasyonu’nu ve Torbalı’ya kadar bütün tren hattının çevresini doldurmuştur. Bayraklarla süslenmiş Torbalı İstasyonu’na özel tren saat tam 13.30’da girmişti. On binlerce kişi ‘Büyük Kurtarıcıyı’ alkışlarla karşılamıştır. Cumhurbaşkanı, halka trenin penceresinden selam vererek, gösterilen içten duygulara karşılık vermeye çalışıyordu. Tren durunca kendisini karşılayan köylülerle konuşmaya başlamıştır. Hep birlikte İstasyon kahvesine gidilmiş ve orada kahve içilmiştir. 

Aynı coşkun gösteriler arasında Torbalı’dan ayrılıp, ikinci durak olan Selçuk’a ulaşmıştır. Burada Kuşadası ile Söke’den ve civar köyler Cumhurbaşkanı’nı görmeye halk, demiryolu hattı boyunca Selçuk’a kadar her yeri doldurmuştu. Özel tren Selçuk İstasyonu’nda durmuş, Cumhurbaşkanı da trenden inerek halkın gösterilerine cevap vermiştir. Kaymakam ve karşılamaya gelen vatandaşlarla konuştuktan sonra büyük gösteriler arasında tren hareket etmiştir. Üçüncü durak Aziziye İstasyonuydu. Cumhurbaşkanı burada da coşkun tezahüratlarla karşılanmıştır. Çamlıklar altında öğle yemeğini vatandaşlarla birlikte yemiştir. Tren yolu hattı boyunca yapılan zafer takları arasından geçerek Aydın’a doğru yola devam edilmiştir.

06 Mart 1930 Perşembe günü öğleye doğru Isparta’ya gelmiş, burada bir yemek molasından verdikten sonra Burdur’a, oradan da saat 16.00’da Antalya’ya doğru yola devam edilmiştir. Bu seyahatte; Cumhurbaşkanı’nı dünyada yaşanan krizlere bağlı olarak Anadolu’daki yoksulluk ve çaresizlik çok etkilemiştir.  

11 Aralık 2022

Ahmet Gürel

Atatürk Araştırmacısı