Dışişleri, “persona non grata”yı önlemek için formül aradı

AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Afrika ziyaretinden dönerken, “Bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz” sözleriyle işaret ettiği 10 büyükelçinin “istenmeyen adam” ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı’na aynı gün iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca girişimde bulunduğu ancak başarılı olamadığı ifade edildi.

Osman Kavala’nın serbest bırakılması için Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda büyükelçiliklerinin 18 Ekim akşamında yaptığı ortak açıklamada; “AİHM’nin bu husustaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye çağrıda bulunuyoruz” denilmişti. 

“HADSİZ AÇIKLAMANIN KABUL EDİLEMEZ OLDUĞU…” 

Hükümetten aynı gece sert açıklamalar yapılırken 10 ülkenin Ankara büyükelçisi ertesi sabah 19 Ekim’de Dışişleri Bakanlığı’na çağrılmışlardı. Dışişleri görüşme sonrasında, ”Bu ülkelerin büyükelçileri Maslahatgüzarlarına, sosyal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafından yürütülen hukuki bir süreçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, hukuki süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, söz konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu iddia ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da aykırı olduğu iletilmiştir” açıklamasını yapmıştı. 

AFRİKA’DAN DÖNERKEN UÇAKTA İPUCUNU VERMİŞTİ 

Cumhurbaşkanı Erdoğan da 21 Ekim’de Afrika gezisinden dönerken uçaktaki gazetecilere “Söyledim Dışişleri Bakanımıza, bizim bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz. Türkiye'ye böyle bir ders vermek haddinize mi sizin? Kimsiniz siz?” diyerek, bugün yapacağı açıklamanın ipucunu vermişti. 

İKİ GÜNLÜK DİPLOMASİ MEKİĞİ 

ANKA Haber Ajansı’nın edindiği bilgiye göre Erdoğan’ın Afrika gezisinin ardından Dışişleri Bakanlığı'na büyükelçilerin “persona non grata” ilan edilmesi için talimat verildi. Ancak ikili siyasi ilişkileri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Ve hiyerarşi içerisinde bu görüşler Cumhurbaşkanı Erdoğan’a iletilmesi amacıyla Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'na sunuldu. Ancak iki gündür yapılan tüm girişimlere rağmen Erdoğan’ın talimatından vazgeçmediği öğrenildi. Dışişleri çözüm yolu ararken bazı bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti. 

BÜYÜKELÇİLER DIŞİŞLERİ İLE TEMASA GEÇTİ 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün yaptığı ve tarihte ilk defa toplu olarak büyükelçileri göndereceğini duyuran açıklamasının ardından söz konusu 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, ancak kendilerine henüz bir tebliğ yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, Büyükelçilere Türkiye'den ayrılmaları için henüz bir tebliğ iletilmediğini ifade etti. 

MÜTEKABİLİYET DEVREYE GİRECEK

Diplomasideki “karşılıklılık ilkesi” uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de aynı yöntemle geri gönderilmesi gündeme gelecek.

8 YIL ÖNCE MISIR BÜYÜKELÇİSİ İSTENMEYEN KİŞİ İLAN EDİLMİŞTİ

Son olarak 8 yıl önce Türkiye’de “istenmeyen adam” gelişmesi yaşanmıştı. Mısır'ın, Türkiye'nin Kahire Büyükelçisi Hüseyin Avni Botsalı'yı istenmeyen adam ilan etmesi üzerine, Türkiye de aynı tepkiyi vererek 23 Kasım 2013’te Mısır'ın Ankara Büyükelçisi Abderahman Salaheldin de "persona non grata" ilan edilmişti. 

Hollanda ile Türkiye arasında 2017'de yaşanan gerilim sırasında da Hollanda Büyükelçisi persona non grata ilan edilmese de ülkeden ayrılması istenmişti. 

“PERSONA NON GRATA” NEDİR? 

Persona Non Grata terimi 1961 tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu’nun 9. maddesinde düzenlendi. Söz konusu düzenlemenin içeriği şöyle: 

“MADDE 9. 1. Kabul eden Devlet, herhangi bir zaman ve kararının gerekçesini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen Devlete misyon şefinin veya misyon Diplomatik kadrosunun herhangi bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu veya misyon kadrosunun herhangi bir başka üyesinin kabule şayan olmadığını bildirebilir. Bu takdirde, gönderen Devlet, duruma göre, ilgili şahsı geri çağırır veya misyondaki görevine son verir. Bir şahıs kabul eden Devletin ülkesine gelmeden önce de istenmeyen veya kabule şayan olmayan şahıs olarak ilan edilebilir. 

Gönderen Devlet bu maddenin 1 inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder veya makul bir süre içinde yerine getirmezse, kabul eden Devlet ilgili şahsı misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebilir. 

Kabul eden devletin Persona Non Grata ilanı için herhangi bir gerekçe açıklamasına gerek yoktur. Yaygın olarak, kabul eden devletin menfaatlerine aykırı davranışlarda bulunan veya işlediği suç sonrası diplomatik kurallar nedeniyle yargısal yaptırıma tabi tutulamayan diplomatik görevliler hakkında bu ilan gerçekleştirilir. 

Diplomatik görevli, henüz gönderilmeden önce kabul eden devlet tarafından yükümlülüklere ve gerekliliklere aykırı işlem ve eylemleri sebebiyle ‘Persona Non Grata’ ilan edilebilir. 

Persona Non Grata ilanı diplomatik görevlinin diplomatik dokunulmazlığını kaldırmaz. Yaygın olarak diplomatik görevlisi persona non grata ilan edilen devlet görevliyi geri çağırmaktadır fakat bu yaptırımdan doğan bir zorunluluk değil, pratik uygulamanın sonucudur.”