Cumhuriyet ve hukuk

1 Mart 1922 günü, 3. Yasama Yılı Açış Konuşmalasını yapan Mustafa Kemal Paşa, şöyle konuşmuştur;

“Cumhuriyetin devraldığı hukuk sistemi, bir imparatorluk hukuku olduğu için ulusal devletle, monarşiyle özdeşleştiği için de genç cumhuriyetle bağdaşmıyordu. Bütün bu gerekçeler sonunda Türkiye’nin yeni bir hukuk sistemi kurması ve bunun için de batı hukukuna yönelmesi kaçınılmaz bir adım olmuştur.

Bizim halen yürürlükte olan medeni kanunumuz Mecelledir. Adalet Bakanlığımız, mecellenin içermediği veya belirlemediği güç ve açık olmayan durumların, uygun hükümlerle genişletilmesi ve sağlamlaştırılması gereğine inanmıştır. Ve bu konuyla uğraşmak üzere, uzmanlardan oluşan bir heyet kurulması için bir kanun önerisi hazırlamak üzeredir.

Yargıçlar ve adliye mensuplarının şerefli görevlerine uygun seçkin değere sahip bulunmaları adliyemizin övünç kaynağıdır. Adalet Bakanlığının ve mevcut mahkemelerimizin özel niteliklere sahip yargıçlarla donatılması ve sağlamlaştırılması için, bir hukuk fakültesi kurulmasını uygun görerek karar veren Yüce Meclisimize teşekkür ederim.”

Yeni hukuk sisteminin kurulmasıyla ilgili ilk ciddi adım, 1925 yılında Ankara’da Hukuk Mektebi’nin açılmasıdır. Mustafa Kemal Paşa, okulun açılışında yaptığı konuşmada yeni kanunlara duyulan ihtiyaca bir kez daha değinmiş ve bu kurumun yeni hukuk nesli yetiştirmek için açıldığını ifade etmiştir. Ama asıl ciddi adımları atıldığı yıl 1926’dır. Bu yıl içerisinde Batı’dan alınan kanunlarla Türk hukuk sistemi yepyeni bir çevreye girmiştir.

22 Ekim 1924–22 Eylül 1930 tarihleri arasında Adalet Bakanlığı yapan Mahmut Esat (Bozkurt) Bey; 17 Şubat 1926’da Medeni Yasa’nı, 1 Mart 1926’da Ceza Yasası’nı, 22 Nisan 1926’da Borçlar Yasası’nı, 29 Mayıs 1926’da Kara Ticaret Yasası’nı, 18 Haziran 1927’de Hukuk Davaları Yargılama Usulü Yasası’nı, 9 Ocak 1929’da Ceza Davaları Yargılama Usulü Yasası’nı, 13 Mayıs 1929’da da Ticaret Yasası’nı hazırlar, TBMM’den kabulünü sağlar.

Adalet Bakanı Mahmut Esat (Bozkurt) Bey; büyük başarı ve özveri ile çıkardığı kanunların, günümüzdeki hali içler acısıdır...

18 Eylül 2023

Ahmet Gürel