AKP ve CHP arasında tartışma yaratan Mavi Vatan doktrini nedir?

Emekli Büyükelçi Tan, Somali Tezkeresi görüşmeleri sırasında Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) dış politikasını eleştirerek şu ifadeleri kullanmıştı:

“Osmanlı'yı ihya hayalleri kurdu; sınır ötesi harekâtlarla yetinmedi, denizaşırı maceralara yeltendi. Bir ara tutturduğu Mavi Vatan masalından, o da koşulların zorlamasıyla, yani ekonominin iflası kapıya dayanınca, neyse ki oldukça çabuk yüz geri etti.”

AKP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik, 28 Temmuz’da Tan’ın “masal” ifadesini “kabul edilemez, sorumsuz ve yakışıksız” olarak değerlendirdi.

Çelik “Bu, Türkiye’nin milli siyasetine karşı Yunanistan’ın sözde tezlerine destek veren, siyasi pusulasını kaybetmiş bir yaklaşımdır” dedi.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve TBMM Milli Savunma Komisyonu Başkanı Hulusi Akar da Namık Tan’ı eleştirdi.

Tan’ın açıklamalarına CHP içinden de tepki geldi.

Aynı zamanda emekli amiral olan CHP Genel Başkan Yardımcısı Yankı Bağcıoğlu, “Mavi Vatan kavramı; Türkiye Cumhuriyeti’nin denizlerdeki hak, alaka ve menfaatlerinin somutlaşmış bir ifadesidir.... Mavi Vatan konseptini anlatmak, açıklamak, öğretmek ve savunmak bir Türk amirali olarak benim görevimdir” yorumunu yaptı.

CHP ÖZEL GÜNDEMLE TOPLANDI

Tartışmaların ardından CHP pazartesi günü “Mavi Vatan” gündemiyle toplandı.

Toplantıya CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in yanı sıra CHP Dış Politika Danışma Kurulu ve Milli Güvenlik Politikaları Danışma Kurulu üyeleri de katıldı.

Toplantının ardından düzenlenen basın toplantısında partinin Mavi Vatan doktrinine yaklaşımı açıklandı.

CHP Parti Sözcüsü Deniz Yücel, Yankı Bağcıoğlu ve Namık Tan’ın da katıldığı basın toplantısında şu ifadeleri kullandı:

“CHP, uluslararası hukuktan doğan haklar çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti'nin denizlerdeki meşru hak ve menfaatlerinin korunmasının her zaman savunucusu olmuştur. Bizim için Mavi Vatan; Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz'deki meşru çıkarlarımızdan bir adım bile geri atmamaktır. CHP, onlarca yılın emeğine dayanan Mavi Vatan uygulamalarının takipçisidir.”

İktidarın Mavi Vatan doktrinini sadece seçim dönemlerinde hatırladığını ve iç politika malzemesi olarak kullandığını savunan Yücel, CHP’nin uygulamada eksik gördüğü noktalara da dikkat çekti.

Yücel basın toplantısında Namık Tan’ı savunarak “Son derece yerinde tespitler ve tanımlamalar içeren konuşmanın bir bölümü, adeta cımbızlanarak iktidara yakın sosyal medya üzerinden bir linç kampanyası başlatılmıştır” dedi ve Ömer Çelik'i özür dilemeye davet etti.

Çelik ise CHP’nin basın toplantısının ardından yaptığı açıklamalarda Namık Tan’ın konuşması ile ilgili “Hiçbir cımbızlama yoktur. Doğrudan Mavi Vatan kavramının omurgasına saldıran bir konuşmadır" yorumunu yaptı.

Çelik, "Sayın Namık Tan'ın dış politika ile ilgili ortaya koyduğu değerlendirmeler, uygulama imkanı bulsaydı, Türkiye'nin elinde Mavi Vatan diye bir alan kalmayacaktı. Ege'deki ve Akdeniz'deki hak ve menfaatlerimizi kaybedecektik” dedi.

DOĞU AKDENİZ STRATEJİSİNİN TEMELİ

Tartışmanın odağındaki Mavi Vatan doktrini, Türkiye’nin karasularındaki haklarının en az kara sınırları kadar önemli olduğu argümanına dayanıyor.

Mavi Vatan kavramını ilk ortaya atan kişi emekli tümamiral Cem Gürdeniz.

Gürdeniz’in ilk kez 2006 yılında kullandığı kavrama son şeklini veren kişi ise müstafi tümamiral ve akademisyen Cihat Yaycı.

Gürdeniz ve Yaycı, Mavi Vatan doktrinini nasıl geliştirdiklerini 2020 yılında BBC Türkçe’ye verdikleri mülakatlarda detaylarıyla anlatmıştı.

Gürdeniz ve Yaycı, Türkiye’nin çevresindeki denizlerde 462 bin kilometrekarelik bir alanın uluslararası hukuk çerçevesinde Ankara’nın yetki alanında olması gerektiğini savunuyor. Bunun siyasi, ekonomik, askeri ve enerji alanındaki etkilerine vurgu yapıyor.

Bazı uzmanlara göre Türkiye’nin son yıllarda Doğu Akdeniz’deki diplomatik ve askeri girişimlerinin temelinde Mavi Vatan doktrininin esasları yatıyor.

Ancak bu stratejinin Irak, Somali, Katar ve Libya'yı da içine alan geniş bir alanda, sadece denizlerde değil karada da uygulandığı yorumları yapılıyor.

Türkiye ile Libya arasında 2019'da imzalanan deniz yetki alanlarının belirlenmesi anlaşması, Mavi Vatan doktrininin somut adımlarından biri olarak görülüyor.

Türkiye'nin son yıllarda artan sınır ötesi varlığı ve askeri üslerinin de bu strateji ile uyumlu olduğuna işaret ediliyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da konuşmalarında sık sık "Mavi Vatan" kavramını kullanıyor.

Mavi Vatan doktrinini, Türkiye’nin dış politikasında diplomasinin etkisini azalttığı ve militerleşmeyi ön plana çıkarttığı gerekçesiyle eleştirenler de var.