Dünya Kupası: Formalar neden pahalı?

2022 Dünya Kupası, maliyetleri açısından yalnızca ev sahibi Katar için en pahalı Dünya Kupası olma özelliğini taşımıyor. Destekledikleri ülkenin orijinal formalarını almak isteyen taraftarları da büyük bir harcama bekliyor. Bu bazı ülkeler için, bir kişinin aylık asgari ücret kazancının üçte birinden fazlasına tekabül ediyor.

Brezilyalı bir öğretmen olan Janine Garcia, Rio de Janeiro kentinin kuzeyindeki Saens Pena Meydanı’na kurulan bir tezgahtan sarkan korsan Brezilya formalarına bakarken ikinci kez düşünmüyor.

42 yaşındaki öğretmen gülerek, “Mavisinden aldım (Brezilya'nın iki formasından biri). O kadar sahi görünüyorlardı ki, bazı meslektaşlarım ve arkadaşlarım onlar için de almamı istediler" diyor.

Korsan formaların Garcia'ya maliyeti 14 dolar. Bu da ABD'li spor giyim devi Nike'ın ürettiği ve 65 dolar olan forma satışının beşte biri kadar. Brezilyalı futbolcuların Dünya Kupası’nda giydiği forma ile aynı olan ve 130 dolar değerindeki özel bir versiyonu daha var.

Brezilya’da şu anki aylık asgari ücret ise 225 dolar civarında. Bu durumda en ucuz orijinal milli forma, bir asgari ücretin neredeyse yüzde 30’una denk düşüyor. Bu pahalı forma için ise yüzde 58.

Fiyatlardaki artış

Garcia, futbol formalarının kendileri açısında artık bir “lüks” olduğu görüşünde.

Eylül ayında Brezilya’da iş dünyası dergisi Exame’de yayımlanan bir haberde, Dünya Kupası öncesinde satışa sunulan Brezilya milli takım forması fiyatlarının, dört yıl önceki turnuvaya göre yüzde 40 arttığı bildirildi.

Ancak fiyat artışları nedeniyle şikayetçi olunan tek forma Brezilya’ya ait değil.

Bir neslin tanık olduğu en büyük ekonomik krizin yaşandığı İngiltere’de milli takım formaları, tarihin en pahalı seviyesine yükseldi. Standart formalar 85 dolardan satışa sunuldu. Önceki fiyat artışları eski Başbakan David Cameron dahil bazı politikacılar tarafından da eleştirilmişti.

2014 yılında BBC’ye konuşan Cameron, “Formalar çok pahalı. Aileler için bu formaları alabilmek çok zor” demişti.

Fransız taraftarlar da mevcut turnuva forması için yaklaşık 93 dolar vermek durumunda. Her iki takımın da forma tedarikçisi Nike.

Ancak bu iki ülkede de forma almak isteyen insanların maddi durumları, diğer ülkelere kıyasla daha iyi durumda. İngiltere’de saatlik asgari ücret 11,5 dolar civarında. Bu da kabaca aylık 1750 dolara tekabül ediyor. Fransa’da ise aylık asgari ücret yaklaşık 1400 dolar.

Gana’da ise satın alma gücündeki durum bundan oldukça farklı. Alman giyim şirketi Puma tarafından üretilen milli formalar yaklaşık 94 dolara satışa sunuldu. Taraftarlar bu konuda duydukları memnuniyetsizliği sosyal medya hesaplarından paylaştı.

Bir kullanıcı, “Korsan forma hala çıkmadı mı?” diye yazdı.

https://twitter.com/blacqkhid/status/1531304420037873666

Gana Çalışma Bakanlığı’nın aktardığına göre Afrika ülkesindeki asgari ücret saatlik 0,95 dolar. Ya da başka bir deyişle aylık yaklaşık 145 dolar.

Son Afrika Kupası şampiyonu Senegal’de futbol federasyonu, milli takımın desteklenmesi için Puma tarafından üretilen formaların satın alınması yönünde çağrılar yaptı. Ancak yine de başkent Dakar sokaklarında korsan forma satıcıları yerlerini almış durumda.

14 Kasım itibarıyla orijinal forma 71 dolardan satışa sunuldu. Ancak resmi verilere göre ülkenin saatlik asgari ücreti 0,52 dolar, aylık da 79 dolar.

Senegalli bir sokak satıcısı olan Malik, Radyo Fransa’ya verdiği demeçte, “Orijinal forma çok pahalı. Çok da güzel ama insanların hiç parası yok” değerlendirmesini yaptı.

Satıcı, “Devamlı daha fazla müşteri geliyor” dedi ve bunun daha da sürmesi için Senegal’in grup aşamalarını geçmesini diledi. [Malik’in dileği de gerçek oldu.]

'Forma ekonomisi'

Bir futbol formasını üretmek çok pahalı bir şey değil. Barcelona’nın Johan Cruyff Enstitüsü’nde spor yönetimi dersleri veren Richard Denton, bir formanın maliyetinin 10 dolardan az olabileceği yönünde tahmininden bahsediyor.

Denton, bu durumun son fiyatın orantısız olabileceği yönünde güçlü bir gösterge olduğu fikrinde ve “Bunun hiçbir gerekçesi olmadığı iddia edilebilir" diyor ve devam ediyor:

“Ancak, son fiyatı etkileyen başka maliyetler ve yatırımlar var. Bu yüzden bir kişi için kabul edilebilir olmayan bir fiyat, bir diğeri için makul olabilir."

Futbol endüstrisi konusunda uzmanlaşmış ekonomist Cesar Grafietti, bir futbol formasının son fiyatının sadece üretim maliyetleriyle açıklanamayacağını söylüyor. Ona göre, vergiler ve taşıma dahil lojistik maliyetleri en önemli etken durumunda.

Bu maliyetler ise koronavirüs pandemisi, Ukrayna’daki savaş ve petrol fiyatlarının küresel olarak artması nedeniyle etkilenen tedarik zinciri nedeniyle artış gösterdi.

Grafietti, forma üreten şirketlerin üretim haklarındaki lisanslama için kulüplere ve futbol federasyonlara yüksek meblağları ödemek zorunda olduğunu hatırlatıyor ve “Bu şirketler satışlardan büyük miktarda para kazanmıyorlar" diyor.

Amerikan spor giyim markası Nike ile en büyük rakibi Alman Adidas, prestijli takımların forma tedarikçisi olmak adına büyük masraflara giriyor.

Dünya Kupası’na katılan 32 takımdan 13’ü Nike tarafından üretilen formaları giyiyor. Adidas ise turnuva favorilerinden Almanya, Arjantin ve İspanya da dahil olmak üzere yedi milli takımı giydiriyor.

Spor endüstrisi web sitesi SportsPro Media'ya göre, Arjantin, Brezilya, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya gibi takımların formalarını üst düzey forma tedarikçileri üretiyor, bunun için de ulusal federasyonlara yılda 275 milyon dolar ödüyor.

Denton, “Adidas veya Nike, futbol kulüplerine yapılan yatırımlarının karşılığını almazsa, bu şirketlerin hissedarları bundan hoşnut olmaz” diyor ve şöyle devam ediyor:

“Ancak bu formalar pahalı mı değil mi buna biz karar vermeliyiz. Çünkü bazı insanlar bu yüzden ucuz şaraplar içerken, bazıları da pahalı olanları tüketir.”

BBC, Adidas, Puma ve Nike’a konuyla ilgili ulaştı. Haberin kaleme alındığı esnada, yalnızca Adidas sorularımıza cevap verdi. Şirketten yapılan açıklamada, son fiyatın formalarda kullanılan kumaşın kalitesini ve sürdürülebilirliğini yansıttığı belirtildi.

“Formalarımız, sahada giyilenlerle aynı kumaş yeniliklerine sahip. Taraftarlar tarafından yıllarca gururla giyilmek üzere tasarlanıp üretildi. Formalara dair fiyatlandırma da sürdürülebilirlik ve performans yeniliğini yansıtıyor."

Janine Garcia ve arkadaşları orijinal formalardan uzak duruyor. Ancak herkes yüksek fiyatlı formalardan vazgeçmemiş gibi.

Brezilya formasına yüzde 40 zam yapıldığını aktaran Exame dergisinin haberinde, Nike temsilcileri, şirket ile Brezilya Futbol Federasyonu (CBF) arasındaki 26 yıllık ortaklıkta en çok satan formanın Katar’daki turnuva içilen üretilen forma olduğunu söyledi.

Ancak Garcia, “Formaları kim alıyor bunu bilmek istiyorum. Çünkü maliyet-kazanç ilişkisinin bir sonucu olarak korsan formaları tercih eden insanları tanıyorum” diyor ve sözlerine şöyle devam ediyor:

“Çünkü formalar, her zaman giyeceğiniz tasarım bir elbise veya çanta gibi bir şey değil.”