Yüklenici firmaların kamu ihalelerindeki oyunları tek tek raporlarda ortaya çıktı

Sayıştay, yapım ihalelerinde yüklenicilerin çevirdikleri “oyunları” saptadı. Sayıştay’ın Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Raporu’nda yer alan bulgulardan bazıları şöyle:

BİLGİLERE ERİŞİLEMİYOR

- Yap-işlet-devret (YİD) modeliyle yaptırılan projeler için müşavirlik hizmeti alımı işlerine ilişkin esas ve usuller bakanlık tarafından belirlenmedi. Usuller olmaksızın ihaleye çıkıldı. 

- Kuzey Marmara Otoyolu’nun çeşitli kesimleri, 3. Boğaz Köprüsü, Çanakkale Köprüsü ile Ankara-Niğde Otoyolu’nun da olduğu işlerin müşavirlik hizmet alımlarında sözleşme bedeli 560.6 milyon TL. Ödenen tutar 529.8 milyon TL. Bu müşavirlik hizmet alımları, 4734 sayılı Kamu İhale Yasası’na tabi olmadan ihale edildi. 

- Aralarında Mersin- Adana- Osmaniye- Gaziantep- Yüksek Standartlı Demiryolu Hattı ile Bursa Emek Şehir Hastanesi metro hattının bulunduğu ihalelerin EKAP üzerinden ihale, ilan ve sözleşme bilgilerine erişilemedi. 

Sayıştay’ın Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) raporundaki bazı bulgular şöyle:

- 2021 yılı OGS otoyol ve köprülerden ihlalli geçiş özet bilgilerine göre toplam geçiş sayısı 143 milyon 448 bin 588. Tutar 889.8 milyon TL. Kaçak geçiş sayısı 15.6 milyon. Tutar 736.1 milyon TL. Vergi daireleri tarafından gelir kaydedilmesi gereken kaçak geçiş tutarı 566.8 milyon TL. KGM tarafından gelir kaydedilmesi gereken kaçak geçiş tutarı 141.7 milyon TL. Toplam tahsilat 889.8 milyon TL. 

- 2021 yılı HGS otoyol ve köprülerden ihlalli geçiş özet bilgilerine göre geçiş sayısı 295.8 milyon. Tutar 3.2 milyar TL. Kaçak geçiş 14.7 milyon. Tutar 853.8 milyon TL. Vergi daireleri tarafından gelir kaydedilmesi gereken kaçak geçiş tutarı 509.9 milyon TL. KGM tarafından gelir kaydedilmesi gereken kaçak geçiş tutarı 127.4 milyon TL. Toplam tahsilat 3.2 milyar TL. 

1 TL’LİK TEKLİF VERİLDİ

- Bazı işlerde, isteklilerin işin sonraki aşamalarında yapılacak iş kalemlerine düşük teklif verdikleri, düşük teklif verilen iş kalemleri bitirilmeden sözleşme bedelinin tamamlanarak sözleşmenin tasfiye edildiği tespit edildi. Düşük teklif verilen iş kalemlerinin yaptırılmaması sonucunda proje yarım kalırken, daha sonra yapılan ikmal ihalelerinde ise önceki ihalede düşük teklif verilen iş kalemlerinin daha yüksek fiyatlarla yaptırılmasıyla planlanan maliyetin üzerinde bedelle bitirildi. 

- Buna Erzurum-Aşkale Ayr.-İspir Devlet Yolu Kırık Tüneli Yapım İşi  örnek gösterildi. Buna göre tünel işlerinde yüklenici yaklaşık maliyet fiyatı 48.18 TL olan “tünelde su yalıtımı yapılması” iş kalemi için 21 TL; yaklaşık maliyet fiyatı 247.78 TL olan “tünelde nihai beton kaplamasının yapılması” iş kalemi için 1 TL teklif verdi. 

AYNI İŞE İKİ İHALE

“Tünelde su yalıtımı yapılması” iş kaleminin maliyet miktarı 388 bin 485 metrekare iken fiilen yaptırılan miktarı 33 bin 160 metrekare; “Tünelde nihai beton kaplamasının yapılması” iş kaleminin yaklaşık maliyet miktarı 146 bin 903 metreküp iken fiilen yaptırılan miktarı 15 bin 786 metreküp oldu. 

Tünelin tamamı sözleşme bedeli kapsamında bitirilemedi. Kalanı için ikmal ihalesi yapıldı. Yüklenici bu kez “tünelde su yalıtımı yapılması” iş kalemi için 120.58 TL, “tünelde nihai beton kaplaması” iş kalemi için 384.35 TL teklif verdi. Buna göre “tünelde su yalıtımı yapılması” iş kalemi için yaklaşık 15.5 milyon TL, “tünelde nihai beton kaplamasının yapılması” iş kalemi için yaklaşık 28.3 milyon TL daha yüksek ödeme yapılacak.

PİYASA BEDELİNİN 14 KATI FARK VAR

- Karayolları Samsun Bölge Müdürlüğü tarafından ihalesi yapılan Çakmak Köprüleri yapım işi kapsamında “köprü tabliyelerinin krikolarla kaldırılması” kaleminin yeni birim fiyatı, herhangi bir dayanağı olmayan formüle göre oluşturuldu. Formüle göre hesaplanan maliyet ile piyasa rayiçleri arasında 14 kat fark var. 

- Doğrudan temin ve pazarlık usulü ile yapılan alımlar için öngörülen üst limit aşıldı. Kamu İhale Kurumu’ndan uygun görüş alınmadı. Kurumların pazarlık ve doğrudan teminle yapacakları alımların ödeneğin yüzde 10’unu aşmaması gerekiyordu. Ödeneğin yüzde 10’u 89.8 milyon TL iken geçen yıl 160.1 milyon TL harcama yapıldı. 

ALACAĞINI ALAMIYOR

Sayıştay’ın SGK raporundaki değerlendirmelerinden bazıları şöyle:

- SGK’nin toplam 133.2 milyar TL alacağı var. 2021 sonu itibarıyla hastanelerden toplam 5.3 milyar TL, eczanelerden ise toplam 1.1 milyar TL alacak bulunuyor. Adıyaman’da bulunan bir tıp merkezinden 158.3 milyon TL alacak var. Ancak tıp merkezi kapandığı için alacak tahsil edilemiyor. 

- İcraya intikal eden kurum alacaklarının büyük bir bölümü tahsil edilemedi. İcraya intikal ettirilen alacak miktarı 74.1 milyar TL. Tahsil edilen alacak 32.8 milyar TL. 

HAZİNE’YE ELEŞTİRİ

Sayıştay’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı Raporu’nda “ilama bağlı ödemelerin ve muhasebe kayıtlarının zamanında yapılmaması”, KİT’lerden elde edilen kâr paylarının mali tablolara tam olarak yansıtılmaması gibi eleştiriler yer aldı. Türkiye Ulusal Ajansı, Spor-Toto Teşkilat Başkanlığı, Türkiye Çevre Ajansı, SGK gibi kurumların Tek Hazine Kurumlar Hesabı’nın sisteme alınmadığı tespit edildi.