TTK’yi adım adım batırıyorlar

Sayıştay’ın TTK Genel Müdürlüğü denetim raporuna göre, iş zorluğu nedeniyle emekliliği gelen işçiler hemen emekli oluyor. İşçi sayısı azaldı. Kömür kazı faliyetlerinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi yok. Ocaklarda konsantrasyona gidilemediği, bu durumun da başta iş güvenliği olmak üzere üretim ve işgücü verimliliğini olumsuz etkilediği belirtildi.

Bağlı müesseselerde 2022 yılında 1.4 milyon ton olan üretim 2023’te 1.4 milyon tonluk program hedefine karşılık 1.1 milyon tona düştü. Satılabilir kömür üretimi de 2022’de 1.1 milyon tondu. 2023 hedefi de 1.1 milyon ton olarak öngörüldü ancak gerçekleşme 783 bin tona geriledi. Üretimde, programın yüzde 27 altında kalındı. Bütün müsseselerde üretimde düşme yaşandı. Armutçuk’ta satılabilir üretim programa göre yüzde 45 düştü. 

BİNLERCE İŞÇİ AYRILDI

TTK’da 2022’de 7 bin 336 olan işçi sayısı 2023’te 7 bin 55’e düştü. 280 işçi azaldı. 2023’te 397 işçi emekli oldu. Üretime direkt katkısı bulunan pano ayak üretim işçi sayısı yüzde 13 oranında 279 kişi azaldı. 

Sayıştay raporuna göre, 2009-2023 yılları arasında emeklilik ve diğer nedenlerle 8 bin 853 işçi kurumdan ayrıldı. Bu süreçte, 2023 yılı dahil bin 73 nitelikli işçi alınabildi. Kurumun ek atama talepleri kabul edilmedi. 2009-2019 yılları arasında toplu işçi alınmaması, işçi sayısının emeklilik ve diğer nedenlerle azalması nedeniyle üretime yardımcı alanlarda gözlenen kritik işçi açığı kazı işçilerinden daimi ve geçici değişiklikler yapılarak kapatılmaya çalışıldı.

Bu yetersiz sayıda olan kazı işçilerinin sayısını daha da azalttı. Toplam bin 626 işçi açık bulunan alanlarda değişiklikler yapılarak çalışıltırıldı. Özellikle pano ayak üretim işçilerinden olmak üzere geçici veya daimi sanat değişimi yapılan işçi sayılarının her yıl daha da arttığı, bu durumun üretim panolarında başta iş güvenliği olmak üzere, üretim ve işgücü verimliliklerini etkiledi. 

KRİTİK SAYIYA DÜŞTÜ

Rapora göre, 10 bin 750 işçilik norm kadroya göre kurumda toplam 3 bin 695 işçi açığı var. Sayıştay, şu uyarıyı yaptı:

“Emeklilikler nedeniyle giderek azalan, kritik sayılara düşen, işlerin sürekliliği ve devamlılığını etkileyerek iş güvenliğini tehdit edecek boyutlara gelen, üretimde ciddi anlamda aksamalara yol açan, kazı, hazırlık, elektro-mekanik vb. ana üretim ve üretime yardımcı işçi sayılarında yaşanan sıkıntıların giderilmesini teminen, kurumun norm kadro çalışması değerlendirme süreci doğrultusunda belirlenecek optimum sayıda nitelikli işçi temin edilmesi hususunda ilgili makamlar nezdinde girişimde bulunulması önerilir.”

Rapora göre, Amasra B Sahası’nın rödövans usulü ile işlettirilmesinde firmanın üretime geçmemesi sonucu gelir kaybı oluştu. 

ÜCRETİ BİLE KARŞILAMIYOR

Ürünlerin satışından sağlanan hasılatın işçi ücretlerini dahi karşılamadığı, birim üretim maliyetlerinin düşürülemediği, yıllardır müessese faaliyetlerinin zararla sonuçlandığı ve dönem zararlarının azaltılamadığı, bunların asıl sebebinin gerek metalürjik kömür üretim miktarlarının gerekse işgücü verimliliklerinin artırılamaması olduğu vurgulandı.

2023’te 1.3 milyar TL TL kömür satış hasılatı, 5.6 milyar TL işçilik gideri, 7.8 milyar TL toplam gideri olan kurum 5.9 milyar TL zarar etti. 

Bazı rödövans firmalarının borçlarının teminatlarını aştığı da ortaya çıktı. 

Sahaların rödövans yoluyla özel sektörün üretimine açılması bu sahalardaki kaçak kömür üretimini engellemedi. Kurum gelir kaybına uğradı. 2015’te 197 olan kaçak ocak sayısı 2023’te 706’ya çıktı.

Kurumda memur ve sözleşmeli personelle birlikte toplam 8 bin 423 personel bulunuyor. Personel sayısında erozyonun devam ettiği belirtilen raporda, 2026’ya kadar da toplam 2 bin 694 personelin yaş haddi veya emekliye sevk edilebilme şartlarına haiz olma nedeniyle her an kurumdan ayrılacak statüde olacağına işaret edildi. 

TTK’ya bağlı müesseselerde, bazı işçiler tarafından olağan sayılamayacak sıklıkta hastane izinleri kullanıldığı, rapor alındığı, personel devam ve kontrol sisteminde aksaklık olduğu tespit edildi. Müesseselerde, solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerin zaman zaman aksadığı da görüldü.