Psikolojik zorbalığın uç noktası: Gaslighting nedir? 'Gaslighting'e maruz kalıyor musunuz?

Gençler arasında yaygın bir terim olan gaslighting, günümüzde birçok ilişkide kendini gösteren durum. Kişilerin alışkanlık haline getirdiği, bilinçli ya da bilinçsiz birçok insanın maruz kaldığı bu zorbalık, insan yaşamını doğrudan etkiliyor. İşte, tüm merak edilen noktalarıyla: Gaslighting...

GASLİGHTİNG NEDİR?

Gaslighting, bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemidir. Bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit kötü yönlendirmedir. Bireyde veya seçilen grupta şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi zaman güçtür.

İLGİNÇ ÇIKIŞ NOKTASI

Terimin adı, Gas Light (Gaz Lambası) adlı 1938 yapımı bir oyundan gelmektedir. Oyundaki erkek karakter eşini deli olduğuna ikna etmeye çalışır ve gaz lambasını söndürdüğünde eşi bunun gerçek değil uydurulmuş bir şey olduğunun farkına varır.

Bir başka görüş ise gaslighting kavramının 1940’larda yayınlanan “Gaslight” isimli bir filmden geldiğidir. Ingrıd Bergman’ın başrol oynadığı söz konusu filmde; kötü niyetli kocanın sistemli telkinleriyle aklını yitirdiğini sanan bir kadının hikayesi anlatılıyor. 

BU ÜÇ AŞAMAYA DİKKAT EDİN

Gaslighting yaşanan ikili ilişkilerde baskın olan birey idealleştirme, değersizleştirme ve gözden çıkarma şeklindeki üç aşamayı izler.

• Baskın olma ve manipüle etme amacındaki birey ilk olarak birlikteliklerinin harika olduğu algısı yaratıp hayran olma safhasına geçer.

• Bir sonraki ve en zor olan evre, yani değersizleştirme evresinde hayranlık duyulan birey sorunlu, ideal olmayan ve hiçbir şeyi beceremeyen bir kişiye evriltilir.

• Gözden çıkarma safhasında ise mağdur terk edilerek yeni arayışlar içine girilir. Bu dikteye maruz kalan kurbanlar sık sık kendilerini özür dilerken bulabilirler.

EN ÇOK EVLİLİKLERDE GÖRÜLÜYOR

Gaslighting az rastlanan ama çok tehlikeli bir durum. Otorite sahibi bir kişi kendinden daha düşük yaşta, statüde ya da daha zayıf birine uyguluyor. En çok evliliklerde görülüyor. Kadın da erkek de buna maruz kalabiliyor. Ama bizim toplumumuzda otorite çoğunlukla erkek olduğu için daha çok erkekler eşlerine uyguluyor.

Bunun dışında, ebeveyn-çocuk, patron-işçi gibi ilişkilerde görülüyor. Sosyal ortamlardaki ilişkilerde de gaslightinge rastlanıyor. Uygulayan kişi mağduru çevresinden izole ediyor. Arkadaşları ve ailesi ile görüşmesini engelliyor. ‘Bizim kötülüğümüzü istiyorlar’, ‘Seni kıskanıyorlar’ gibi söylemlerle kişiyi ikna ediyor. Kişiyi kontrol altına almak için yalan yanlış söylemlerle manüpüle ederek kendi doğrularını ve söylemlerini yavaş yavaş ve adım adım karşısındakine kabul ettiriyor.

GASLİGHTİNG ÇEMBERİNDE KALMAK

Gaslightingin farkına varıldığında ilişkinin derhal sonlandırılması gerekiyor. Gaslightinge maruz kalan kişinin durumunu fark etmesi en önemli adım. Ancak çemberin dışına çıkmadan durumunu fark etmesi ve fark ettiğinde de yardım almadan ilişkiyi sonlandırmaya cesaret etmesi oldukça zor. Ancak gaslighting; adım adım,yavaş yavaş ilerleyen ve şiddeti artan bir durum olduğu için, ilişki son noktaya gelmeden süreçte fark edilirse bu durumdan kurtulmak daha kolay olabilir. 

EN SIK KULLANILAN GASLİGHTİNG CÜMLELERİ

• Çok hassasın ya da çok kırılgansın.

• Böyle olacağını söylemiştim.

• Eğer bu kadar kötüysem neden benimle kalıyorsun?

• Yardıma ihtiyacın var, sen iyi değilsin.

• Ben böyle bir şey söylemedim.

• Biraz güçlü ol.

• Her şeyi benden isteme ya da tek başına bir şey yapamazsın.

• Bu konuyu çok abarttın.

• Sana asla zarar vermem!

• O sözleri sinirle söyledim!