İngiliz parlamentosunun zor kararı - Gülseren Tozkoparan Jordan

İngiltere parlamentosu, kasım ayının son cumasında ölüm kalım arasında zor bir karar vermek üzere toplandı. Epeydir tartışılan, zaman zaman gündeme gelip rafa kaldırılan öneri, ilk kez bu aşamaya gelmişti. Nefesler tutularak oylanan yasa tasarısı “yetişkin ölümcül hastalar için yardımlı ölüm” yani ötanaziydi. Milletvekilleri, tartışmalı oylama sonrası İngiltere’de yardımlı ölüm yasa tasarısına ilk onayı verdi, 275’e karşı 330 oyla yasa teklifinin parlamentoda bir sonraki aşamaya geçmesi sağlandı.

Yaklaşık 10 yıldır bu konuda yapılan ilk Avam Kamarası oylamasının bu çoğunluğu sağlamasıyla tarihe geçtiği ifade edilen, partilerin üyelerine hangi yönde oy vereceklerini söylemediği serbest oylamada, 38 oy kullanılmamış. İşçi Partili Başbakan Keir Starmer ve selefi Muhazakâr Partili Rishi Sunak lehte oy kullanırken mevzuatı uygulamak zorunda kalacak iki ana isim sağlık ve adalet bakanları tasarıya karşı çıkmıştı.

“Yardımlı ölümü” yasallaştırma teklifi, “altı ay içinde ölmesi beklenen ölümcül derecede hasta yetişkinlerin kendi yaşamına son vermesi için yardım almasına izin vermeyi” kapsıyor ve koşulları açıklıyor: “18 yaşından büyük olmak, İngiltere veya Galler’de yaşamak, en az 12 aydır bir pratisyen hekime kayıtlı olunması ile seçimi yapabilecek zihinsel kapasiteye sahip olmak; zorlama ya da baskıdan uzak, tercihini açıkça ifade ettiğinin kabul edilmesi, altı ay içinde ölüm beklenmesi, ölme isteği hakkında tanıklık edilmiş ve imzalanmış iki ayrı beyanda bulunulması, iki bağımsız doktor arasında en az yedi gün olacak şekilde her değerlendirmede uygun olduklarına ikna edilmesi.”

SON SÖZ YARGIÇTA

Önerilere göre “Bir yüksek mahkeme yargıcı, bir hastanın yaşamına son verme talebinde bulunduğu her seferde karar vermek zorunda kalacak. Daha sonra hasta, harekete geçmeden önce 14 gün beklemek zorunda kalacak. Hastanın hayatına son vermek için kullanılacak maddeyi bir doktor hazırlayacak ancak kişi bunu kendisi uygulayacak, tasarıda ilaç adı  belirtilmemiş. Birini hayatına son vermek istediğini beyan etmesi için zorlamak yasadışı ve 14 yıl hapis cezası öngörülmekte.

Şu anda Birleşik Krallık’ta yasalar, insanların ölmek için tıbbi yardım istemesini engelliyor. Buna karar verenler, yardımlı ölümün 1942’de yasalaştığı ilk ülke olan İsviçre’ye gidiyorlar. Geçtiğimiz 20 yılda; 40’ı geçen yıl olmak üzere 500’den fazla İngiliz, Zürih’te bunu gerçekleştirmiş. Yalnız her isteyenin rahatlıkla yapabileceği bir uygulama değil çünkü hem masraflı hem de bürokratik olduğu ifade ediliyor. 12- 15 bin sterlin civarındaki bedeli ödeyen ölümcül ilacı kendi kendine uygulayıp “ölmeye yatabiliyormuş.”

BBC’ye konuşan kanser hastası Elise, “Yakında öleceğimi biliyorum ancak bunun ne zaman olacağı seçeneğine sahip olmak rahatlık ve güvence getirecek” diyor. Tasarısı yasalaşsa bile kendisi için çok geç olacağına inanıyor o nedenle İsviçreli firmadan hizmet almayı planladığını, masrafı karşılayabileceği için şanslı olduğunu fakat söz konusu yüksek fiyatların yasanın değiştirilmesi için diğer bir neden olduğunu söylüyor. Yasanın yürürlüğe girmesiyle yalnızca maddi gücü olanlar değil, bunu seçen her ölümcül hasta için olanaklı olacağını, çok sayıda insana yardımcı olacağını ifade ediyor. 

DÜNYADA DURUM

Avrupa’da İsviçre’den başka Hollanda, Belçika, Lüksemburg, İspanya ve Avusturya’da da yasallaştırılmış “yardımlı ölüm” uygulaması bulunuyor. Oralarda İngiltere ve Galler’deki önerilenin aksine “ölmeye yardım” ölümcül hastalarla sınırlı değil. Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda’da ilgili yasalar 2015’te yürürlüğe konulmuş.

Tasarıyı destekleyenlerin yanı sıra çeşitli nedenlerle karşı çıkanlar da var. Karşı gelen uzmanlar, teklifin yargı sistemi için ciddi pratik sorunlara yol açacağını ve etik kaygılarını dile getiriyorlar. 

“Yardımlı ölüm” yasa tasarısı, şimdi sadece parlamentodaki ilk engelini aştı, yasalaşma sürecinde sonraki adım ayrıntılı bir incelemenin yapılacağı komite aşaması. Parlamenterler, bu aşamada yasaya olası değişiklikler sunabilecek böylece önerge daha fazla incelemeye tabi tutulacak. Hem Avam Kamarası hem de Lordlar Kamarası’nda oylamaya sunulacak belgede son ifadeler konusunda anlaşma sağlanırsa yasa yürürlüğe girecek. Yasanın destekçisi olan vekil Kim Leadbeater, kabul edildiği tarihten itibaren yaklaşık iki yıl daha “yardımlı ölüm” hizmetinin faaliyete geçmeyeceğini söyledi.