Wolfgang Schiwelbusch’tan ‘Demiryolu Seyahatinin Tarihi’

“Yolculukta okuma” mefhumunun demiryolu seyahatiyle insan hayatına girmiş olduğunu biliyor muydunuz? Ya da bugün en güvenli seyahat biçimi sayılan tren yolculuğunun ilk yıllarında en güvenilmez yol olarak kabul edildiğini… Peki mimarlıkta büyük boyutlu cam ve demir/çelik kullanımının yaygınlaşmasında, demiryolu istasyonlarının Cryrstal Halaç’tan bile daha önemli rol oynadığını duymuş muydunuz?

Tarihçi Wolfgang Schivelbusch Demiryolu Seyahatinin Tarihi-19. Yüzyılda Mekân ve Zamanın Sanayileşmesi (Çeviren: Çiğdem Canan Dikmen / Kırmızı Kedi Yayınevi) adlı kitabında, trenle seyahatin başlangıç ve erken dönemlerini merceğe alıyor.

Başta İngiltere olmak üzere, sanayi devriminin en önemli simgesi raylı sistemin daha sonra dünyada nasıl bir “seyahat” aracına evrildiğini ve bunun sosyal anlamda nasıl bir etki yarattığını anlatıyor.

İngiltere ve kıta Avrupa’sında üretime dayalı yük taşımacılığından insan odaklı seyahate geçişte yaşanan tartışmalar ve sancılı süreçlerin neler olduğundan ABD’de bunların neden hiç yaşanmadığına, Avrupa ve ABD’deki kültürel geçmişi ve sonrasındaki farklılıklara dek gözler önüne seriyor.

Bugün mecazi anlamda kullanılsa da başlangıçta daha somut bir karşılığı olan “mermi hızıyla seyahat” fikrinin sanayi, taşımacılık, kültür, mimarlık, şehir planlamasında yarattığı değişimlerin yanında, yaşanan kazaların etkisiyle tıbbi ve psikolojik yansımalarını da aktarıyor.

Demiryolu Seyahatinin Tarihi-19. Yüzyılda Mekân ve Zamanın Sanayileşmesi / Wolfgang Schiwelbusch / Çeviren: Çiğdem Canan Dikmen / Kırmızı Kedi Yayınevi / 232 s. / 2022.