Venedik Film Festivali'nden notlar: Engaje sinemanın farklı dilleri...

İkisi de filmlerini Fransa'da gerçekleştirmişler. İki filmin dili de Fransızca. Biri, şiirsel, edebi 19. Yüzyıl Rusca'sından çeviri ;  diğeri, Paris banliyölerinde yaşayan, çoğunluğu üçüncü kuşak Afrika kökenli göçmen çocukların sert ve kaba dili... 

Her ikisi de içinde yaşadıkları dünyanın genel ya da yerel, tarihsel ya da güncel sorunlarına ilgi duyan ve bir noktada dünü anlatırken bugünü aydınlatan, günümüzün sıcak konularını işlerken yarını düşünen, sözcüğün en asil anlamıyla angaje filmler... 

Bir yanda, Wieseman'ın, bu kez bir belgesel olmayan, ancak belgelere dayanan, Rus edebiyatının büyük adlarından Tolstoy'un karısı Sonya'nın güncelerinden yola çıkan "Un Couple"ta (Bir Çift) sergilediği, yavaş yavaş soluk alan, dupduru, şiirsel, duyarlı sinema dili. Öte yanda, Gavras'ın hareketli kamerası, hızlı kurgusu, gürültülü sıcak çatışma sahneleri... Özellikle gençlerin bugün çok beğendikleri türden ritmi yüksek anlatım diliyle kotarılmış "Athena"... 

ABD'de, Yale'de hukuk eğitimi alan, ancak Boston ve Harvard üniversitelerinde akademik kariyere başladıktan sonra, bu alanın kendisine uygun olmadığına karar veren Wiseman, ilk belgeseli "Titicut Follies"i, 1967'de gerçekleştirir. Ardından,  okullar, karakollar, hastaneler gibi kamu kurumlarında  verilen hizmetin ne kadar yetersiz olduğunu vurgulayan filmleri ile giderek saygın bir yer kazanır. Bir metronom düzgünlüğü içinde her yıl bir film gerçekleştirerek, kendine özgü yeni bir belgesel ekolü oluşturur. Hem klasik röportaj ve televizyon belgesellerinden, hem de Fransa'da ortaya çıkan gerçeğin sineması akımından farklı, özgün bir dil geliştirmiştir. Özenli, uzun montaj aşaması, Wiseman biçemin anahtarıdır. 

Elinde bulunan saatlerce çekim malzemesinin, ortalama yüzde doksanı çöpe atar...

Frederick Wiseman, üniversitelerin sosyoloji bölümlerinde filmleri örnek alınan, anfilerde izlenip üzerinde tartışılan bir belgesel sinema yönetmendir artık. 2017'de Onur Oscar'ı, ardından da, New York Kütüphanesi ile ilgili belgeseliyle, Venedik'te FİPRESCİ ödülü almıştır... 

Bu kez güncelu bırakıp, geçmişe eğilen Wiseman, tek oyuncunun doğa içinde çekilmiş görüntülerinden oluşan 64 dakikalık yeni bir denemeyle önümüze geliyor. 

Ünlü yazar Tolstoy'un eşi sonya'nın günlüklerinden yola çıkarak özgürce oluşturulan metin, Fransız tiyatro ve sinemasının yetenekli oyuncularından, ancak daha çok yardımcı karakterleri yorumladığı için geniş kitlelerin pek tanımadığı Nathalie Boutefeu tarafından son derece duyarlı, etkili, inandırıcı bir yorumla canlandırıyor. 18 yaşındayken evlendiği Leon Tolstoy'u çok seven ve bu sevginin gerçek bir karşılık da bulduğunu yaşayan, ancak zaman içinde giderek düşkırıklığına uğrayan, 36 yıl boyunca birlikte yaşayıp 13 çocuk babası yaptığı kıskanç Tolstoy'un hırçın tepkilerini anlamakta güçlük çeken, yıpranan, ezilen Sophia'nın yaşadığı tüm doyumsuzlukları, çaresizliği ve başkaldırıyı 64 dakika içine sığdıran "Bir Çift" geleceğin klasik filmlerinden biri olmaya aday... 

Doğanın ortasında, göllerin kenarında, deniz kıyısında kurbağa ve kuş seslerinin ya da dalgaların sesler müziği eşliğinde ya da deniz kıyısında dalgaların mırıltısı içinde  düşüncelerini, kaygılarını dile getiren Sophia'yı dinlerken, kadınların hâlâ maruz kaldıkları baskının, itelenmişliğin, aşağılanmanın, yalnızlığın ve şiddetin zaman ötesi izini sürmek mümkün... 

"Athena" bir başkaldırının, iç savaşa dek gidebilecek kadar ciddi bir çatışmanın  öyküsü. Romain Gavras, hem bugünün vurdulu kırdılı aksiyon filmlerinin dilini kullanıyor, hem de müziğin de yardımıyla destansı bir anlatım deniyor. Yönetmenin, vayrica, önemli bir mesajı var :  Irkçılığın, yabancı düşmanlığının, radikal İslam korkusunun yaygınlaştığı bu dönemde, gerçek zorlukları politikalarına alet eden aşırı sağ partilerin sorumluluğunu unutmayın ; bu kışkırtıcı tavrın içerdiği ciddi tehlikelere dikkat edin!...

"Athena"da  bir iç savaşa dönüşen başkaldırı, bir provokasyon sonucunda alevlenmi?tir. Polis  üniforması giyen aşırı sağcı militanlar, Cezayir kökenli Fransız çocuğu, bilinçli bir eylemle, olay çıkarmak amacıyla katletmişlerdir...