Türk ve dünya edebiyatının denizcilik yapıtlarına farklı bir bakış

Osmanlı İmparatorluğu’nun yükseliş döneminde zirvede olan denizciliğimiz, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu ve gelişmeye başladığı dönemlerde zorlu ekonomik ve siyasal nedenlerle bir kopma yaşadı. Türkiye adeta denizlere arkasını döndü. Ancak toplumdaki ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel ilerlemeler denizciliğimizde yeni bir atılımı başlatmış gibi gözüküyor.

Denizciliğimiz kuvvetli bir endüstri ve sektör olma yolunda ilerlerken denizcilik kültürü ve bilincine ilişkin dağarcığımızın aynı oranda güçlendiğini söylemek zor olur. 

Türkiye’nin, yönünü denizciliğe döndüğü bu günlerde denizcilik alanında bir külliyat ve kaynak eksikliği de hissediliyor. Söz konusu bu eksikliği gidermek için tasarlanmış bir kitap bu konuya getirdiği yaklaşımla dikkat çekiyor. 

UYGARLIKLAR ARASINDAKİ EN BÜYÜK BAĞ: EDEBİYAT VE DENİZ!

Denizcilik edebiyatının önemli yapıtlarının yer aldığı, Hikmet Temel Akarsu ve Emre Karacaoğlu tarafından hazırlanan Edebiyatta Denizcilik, Denizcilikte Edebiyat adlı çalışma, bu boşluğu bir oranda doldurmaya aday yeni bir yayın olarak Naviga Yayınları tarafından kitaplaştırıldı.

Kitapta yer alan akademisyenler, yazarlar, amatör denizciler, kaleme aldıkları makaleler ve incelemelerle dünya ve Türk edebiyatının büyük denizcilik yapıtlarına yeni bakış açıları getiriyor.

Kitap altı temada bölümlendiriliyor: Birinci tema, “kutsal metinler-destanlar-efsaneler”, ikinci tema “tarihi yapıtlar”, üçüncü tema “seyahatnameler-serüvenler-ütopyalar-biyografiler”, dördüncü tema “dünya edebiyatında romanlar”, beşinci tema “Türk edebiyatında romanlar”, altıncı tema ise “öykü-şiir-tiyatro-denemeler”.

Bu temaları içeren deniz edebiyatının yetkin yapıtları okuyucuyu farklı limanlar arasında seyre çıkarırken aynı zamanda uygarlıklar arasındaki en büyük bağın edebiyat ve deniz üzerinden kurulduğunu da gözler önüne seriyor.

EVLİYA ÇELEBİ VE 1642’DEKİ GEMİ KAZASI

Kitaptaki birbirinden önemli yapıtları inceleyen makaleler arasında en çok dikkatimi çekenlerden biri Orhan Sakin’in “Seyahatname-Evliya Çelebi-1642 Yılında Karadeniz’de Bir Gemi Faciası” yazısı. 

Ünlü gezgin Evliya Çelebi’nın Seyahatname’sinde de canlı bir üslupla sunduğu gibi, Karadeniz’de 1642’de yüzlerce kişinin yaşamını yitirdiği gemi kazasında kurtulanlar arasında Evliya Çelebi’nin de olduğu biliniyor. Ayrıca dönemin tarihi, siyasi, sosyal, kültürel denizcilik meselelerini bir bütün olarak bu deniz faciası anlatımında gözlemleyebilmekteyiz.  

Denizcilik romanlarının başyapıtı olarak değerlendirilen Herman Melville’nin Moby Dick romanı hakkındaki bölüm de ana temalarıyla anlatılıyor: Denizde hiç kimsenin gitmediği yere gitmek, Beyaz Balina, Kaptan Ahap ve denizin trajedisine odaklanarak denize ilişkin ne varsa, Moby Dick’de yer aldığı detaylıca vurgulanıyor.

Kitapta denizcilik edebiyatı olarak değerlendirilen hemen hemen bütün önemli yapıtlar ele alınıyor ve ayrıntılı bir şekilde değerlendiriliyor. Yapıtları incelenen önemli edebiyatçılardan bazıları ise Jack London, Sten Nadolny, Panait İstrati, Pierre Loti, Mark Twain, Daniel Defoe, Jonathan Swift, İhsan Oktay Anar, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Melih Cevdet Anday, Azra Erhat, Sadun Boro, Joseph Conrad, Jules Verne.

Edebiyatta Denizcilik, Denizcilikte Edebiyat / Hazırlayan: Hikmet Temel Akarsu, Emre Karacaoğlu / Naviga Yayınları / 360 s. / 2022.