Tavşan Peter ve diğerleri... Emek Yurdakul’un yazısı...

BEÄTRIX POTTER VE TAVŞAN PETER

Yazar ve çizerliğiyle çocuk edebiyatına döşediği taşların yanı sıra çevreciliğiyle de arkasında kıymetli bir miras bırakmış bir kadın Potter. Kuzey Batı İngiltere’de Lake District’e taşındığında, zamanla çevre toprakları da alarak korumaya çalışmış ve var ettiği bu değeri bir çevre kuruluşuna miras bırakmış.

Lake District öncesinde de hayvan yetiştiriciliği ve bitki bilim alanlarına çok sayıda katkı sunan yazarın doğayla sıkı dostluğunu, masallarını okuyunca tahmin etmek hiç zor değil.

En bilindik karakteri, kendi tavşanından yola çıkarak yarattığı, kardeşlerinin kırmızı ceketleri aksine mavi ceket giyen Tavşan Peter. Söz dinleyerek öğrenmek yerine kendi keşfetmekten hoşlanan bu meraklı tavşan, kendisi hakkında özellikle belirtilmemesine ve betimlenmemesine karşın Potter’ın güçlü karakter yaratma becerisinin göstergesi olarak çok sevimli geliyor okura.

Belki Peter’in şaşkın yanından belki Potter’ın nahif çizimlerinden dolayı bu şekilde hissediyoruz. Hiçbir çiziminde “çocuklar için” sevimlilik katmadığı hayvanların “kötü” olanlarına dahi bir sempati duyuyoruz.

JEMIMA PAYTAKÖRDEK VE BEYEFENDİ

Tavşan Peter gibi Jemima Paytakördek de istediğinin peşine düşen bir karakter. Yengesinin aksine Jemima’nın kuluçkaya yatmaya sabrı var ama çiftçinin karısı bir türlü izin vermiyor buna. O da alıyor şapkasını, şalını ve güvenli bir yer arıyor. Koşuyor, zıplıyor alışık olmasa da uçuyor bu uğurda.

Sonra da kendisini güvenli kulübesine davet eden bir beyefendiye rastlıyor. Biz o beyefendiye zerre güvenmiyoruz tabii ki. İşte bu kuşkulanmayan hal de Jemima’nın saflığına güldürüyor bizi.

Tüylerle dolu bir odaya girince bile kaçmaya yeltenmiyor bu sevimli ördek. Neyse ki çiftliğe gidişinde çoban köpeği Kep’ten saklamıyor tanıştığı beyefendiyi de, onun sayesinde kurtarıyor canını.

Potter’ın hikâyelerinde sevimli de olsa saf da hayvanlar yine de hayvan. Başka hayvanları yemeleriyle son derece doğal bir şekilde özlerini koruyorlar. Yazar, çevresindeki insanların karakteristik özellikleriyle hayvanlarını kurgularken onların doğalarıyla bağlarını korumuş. Jemima’da tilkinin kurnazlığı ve ördeği yeme çabası da, çoban köpeği Kep’le gelen tazıların Jemima’nın yumurtalarını yemesi de bunların örneklerinden.

TURTA VE BAYAN HOŞDİKEN

Kedi Çelimsiz, Köpek Düşes’i çaya davet eder ve bir turta pişirirse bu ikisine de dert olursa neler olur? Kedi de köpek de kendi doğalarına sadıklar tabii ki. Kedi, fareli pastırmalı turtanın enfes olacağına emin; köpekse faresiz olması dileğini mektubunda belirtmiş olsa da kara kara düşünmekte.

Aynı fırın kabına sahiplerse Düşes gizlice kendi turtasını Çelimsiz’inkinin yerine koysa… Plan güzelce işliyordu ki turtalar karışana kadar. Sonunda hastaya bakmak Saksağan Doktor Kurtçu’ya kaldı.

Tam bir İngiliz çayı daveti, tam bir kırsal yaşam betimlemesi… Potter’ın satın aldığı Hill Top çiftliğinin bulunduğu köyün güzelliğini yansıttığı çizimleriyle boyutlanan masal, nezaket kurallarını tatlı tatlı işlerken yine dertli hayvanlara güldürüyor bizi. Çünkü diğerlerinde olduğu gibi burada da kendi başlarını derde kendileri sokuyorlar.

Bayan Hoşdiken ise çamaşır, ütü hizmetleri veren tatlı bir kirpi hanım. Devamlı mendillerini kaybeden Lucie’ye ne Tekir Kedicik ne de Gıtgıtgıdak Sally yardım edebildi. Ve sonra Küçükköy’ün tepelerinde gördüğü beyaz lekenin peşine düştü. Koştu, koştu ve çamaşır mandallarıyla dolu çamaşır iplerine vardı.

Bayan Hoşdiken’le böyle tanıştı Lucie. Mendillerini ararken de birçok kişinin çamaşırlarına tanık oldu. Potter’ın kitabın sonuna düştüğü nota göre, kendisi Bayan Hoşdiken’i yakndan tanırmış.

BAY TOD VE PORSUK TOMMY

Bu beşlinin söz etmek için sona sakladığım kitabı benim açımdan sürprizli. Bay Tod’un Masalı, antikahramanları da ana karakter yapmasıyla beni şaşırttı. 1912’de yayımlanmış, kırsalda geçen bir hayvan masalında iki kötü karakteri merkeze alıp iyi karakterler kadar çizmesine hayran kaldım.

Nefret ettik mi Tod ve Tommy’den? Hayır, tilki veya porsuk olduğu için neden sevmeyelim ki! Neyse o olduklarını anlatmış Potter. Terbiyeli kişiler yerine de iki huysuzun hikâyesini anlatacağını ilk sayfada belirtmiş.

İşte bu iki huysuza, Tavşan Peter ve Tavşan Benjamin eşlik ediyor. Porsuk Tommy bebek tavşanlara bakan İhtiyar Bay Zıpzıp’ı oyuna getirip bebekleri kaçırıp Bay Tod’un evlerinden birine yemek için götürüyor. Benjamin ve Peter, işin peşine düşüp bebekleri fırından kurtarmaya çalışırken, Tod evini dağıtıp kokutan Porsuk Tommy’ye sinirleniyor ve bizim tavşanlara kurtarma işinde pek iş kalmıyor.

Yirmi üç kitaptan beşini yayımlayan Büyülü Fener, umarım diğerlerini de dilimize kazandırır. Fantastik edebiyatın çocukları kötü etkilediği fikrine karşı Beätrix Potter kitapları dimdik duruyor bunca zamandır. Üstelik son derece nahif bir dille anlattığı, nazik karakterlerle dolu masallarıyla.

İngiliz kültürünün ufak tepkilerinin ve sakin hallerinin izlerini sürerken doğayla içe içe yaşamanın huzuru da tüm masalların dokusunda içimize işliyor. Çocuklarımızı doğru şeylere özendirmesini gözetiyorsak kitapların, seçim yaparken, belki Potter işimizi kolaylaştırır.

Bay Tod’un Masalı, 88 s. / Bayan Hoşdiken’in Masalı, 64 s. / Jemima Paytakördek’in Masalı, 64 s. / Tavşan Peter’in Masalı, 80 s. / Turta Çörek Kalıbı, 64 s. / Beätrix Potter / Çeviren: Yeliz Üslü / Büyülü Fener Yayınları / 7+ / 2022.