Moskova ateşler içinde

Michael Lockshin,  yazar Mikhail Bulgakov’un rejim karşıtı Usta ile Margarita romanından uyarladığı filminde Putin’in yönettiği Rusya’nın  yeniden karanlık çağlara döndüğünü vurguluyor.

Usta ile Margarita bugüne dek Rusya’da gerçekleştirilmiş en yüksek bütçeli  yapım. Bütçesi 1.2 milyar rublelik film sinemalarda bir aydan fazla gösterimde kaldı, izleyici sayısı 5.6 milyona ulaştı, gişe getirisi 20 milyon avro oldu, eleştirmenlerin yüzde 79 filmi beğendi, olumlu yazılar yazdı. Halkın ve eleştirmenlerin gözünde büyük bir başarı sağladı. 

Putin yanlısı medya büyük bir olaya dönüşen filmin politik mesajına dikkat çekti, uyarlamanın kalitesini öve öve  göklere çıkardı.  Rus Kültür Bakanlığı filmin bütçesine yüklü miktarda destek vermişti ama Rusya Ukrayna’ya savaş açtıktan sonra durum birdenbire değişiverdi. Kremlin ekonomik destek verdiği filmi hemen sansürledi, yasakladı. Rusya-Ukrayna savaşından önce Lockshin ABD’ye gitti, açıkça Ukrayna’yı desteklediğini belirtti.

Yönetmenin kimliği ve tutumu aşırı dincileri çok rahatsız etti. Ne bu ne de filmi satanist, Rusya karşıtı diye suçlayan medya-televizyon propagandacılarının, sosyal ağların  polemikleri Usta ile Margarita’nın milyonlarca Rus tarafından sinemalarda izlenmesini engelleyemedi. Totaliter Sovyetler Birliği dönemini eleştiren yeren, Rus edebiyatının baş yapıtı olarak nitelendirilen, mekanlar ve zamanlar arasında gidip gelen romanın sinemaya uyarlamanın çok zor olduğunu bilen yönetmen anlatım için akıllıca, yaratıcı bir çözüm bulmuş. Olayları kronolojik sıraya göre anlatmıyor, bu yöntem filmi izleyicinin daha anlaşılır bir şekilde izlemesini sağlıyor. 

'GERÇEK YAZAR SUSARSA ÖLÜR'

1930’larda fütüristik Moskova’da adı Usta olan ünlü yazar mesleğinin doruğunda yazınsal bir skandalla karşılaşır. Yazarlar Birliği’nin toplantısında Usta’nın Pontius Platus’tan esinlenerek yazdığı kitap ve  tiyatro oyunu yetkilileri eleştirdiği, dini eğitim propagandası yaptığı için yasaklanır. Kitabın editörü Berlioz kitabı satıştan çekeceğini belirtir, oyunda repertuardan kaldırılır. Usta’nın yazarlar birliği kartı elinden alınır.

‘Hiçbir yazar susmaz, gerçek bir yazar susarsa ölür’ diyen Usta 1 Mayıs gösterileri sırasında Margarita ile karşılaşır. Evli kadın Usta’nın ilham perisi ve  metresi olur, onun aşkı ve cesaretlendirmesiyle yazar kendisi, çevresiyle ilgili başka bir roman yazmaya girişir. Bu romanda  Şeytan Woland kimliğinde (Goethe Faust’unda şeytanı Woland olarak yazar) ve maiyeti Moskova’ya gelirler, kentteki yaşamı karıştırıp tiyatroda kara büyü gösterisi yaparlar.Yetkililer  arkadaşı şair Aloizi’nin ihbarı üstüne Usta’nın yine sakıncalı bir roman yazdığını öğrenirler. Yalta’daki psikiyatrik hastaneye kapatılan Usta’ya elektro şok  yapılarak işkence edilir.

Usta romanını bitirir, Margarita’ya vermesi için hemşireye teslim edip intihar eder. Margarita romanı okuduktan sonra zehir içer, büyücüye dönüşür, Şeytan’ın balosunda Usta’yı bulur. Usta’yı canlandıran Yevgeni Tsyganov ile Margarita’da Yuliya Snigir’in performansları mükemmeldir, yapım-ses tasarımları, görüntü, müzik olağanüstüdür. Finaldeki kitapları yakma bölümü, Moskova’nın ateşler içinde kalması çok etkileyicidir. Moskova yangınıyla, gökdelenleri, kiliseleriyle günümüz Rusya’sına gönderme yapar Michael Lockshin. Film genç bir ekip tarafından çekildi, yönetmen Ukrayna’ya para yardımı yapıyor, Ukraynalı belgeselcileri destekliyor.

Rus sinemasının ünlü oyuncuları Tsyganov ile Snigir aforoz edildiler, artık Rusya’da oyuncu olarak çalışamayacaklar. İki yıldır Rusya’daki yeni gerçek Bulgakov’un Stalin rejimini eleştirdiği Usta ile Margarita’dan daha karanlık oldu.