'Kaderinden kaçamazsın'

İskandinav efsanelerinin en ünlüsü Prens Amleth’in öyküsü, William Shakespeare’in Hamlet oyununa esin kaynağı oldu. Shakespeare’in Hamlet ve Macbeth oyunları defalarca sinemaya uyarlandı. Beni en çok etkileyenler arasında Rus yönetmen Grigori Kozintsev’in Rusçada Boris Pasternak’ın çevirisine dayanan 1964 tarihli uyarlaması (Hamlet’i Innokenti Smoktunovski oynadı) ile Kenneth Branagh’ın yönetip başrolde oynadığı Hamlet (1996) uyarlamaları, Roman Polanski’nin Jon Finch ve Francesca Annis’li Macbeth’i (1971) yer alıyor.

Efsaneler ve bu oyunlar tarih süresince insanın sürekli yaşadığı dramları, trajedileri anlatırlar, bildiğimiz olaylardır. Önemli olan bildiğimiz şeyleri bizlere farklı şekilde sunup beğendirmektir. Robert Eggers, Kuzeyli’de bunu başarmış.

The Witch (2016) ve The Lighthouse (2019) adlı iki düşük bütçeli başarılı filmle yönetmenliğe başlayan Eggers, eskiyi, geçmişi anlatmayı seçen bir auteur (yaratıcı) sinemacı: “Filmlerim benim mükemmele ulaşma araçlarım. Seküler bir toplumda yaşıyoruz, derinliğe, mükemmele kolayca ulaşma olanaklarımız yok. Mitolojik efsaneler ve eski kültürller bana göre gerçek dünyanın ve yaşamın uzantıları, yansımaları.

Milattan önce de milattan sonra da aynı öyküler yaşanıyor. İnsanoğlu geçmişte, günümüzde, gelecekte de aynı şeyleri yaşamayı sürdürecek. Bu bir kısır döngü” diyor Robert Eggers.

Kuzeyli’nin senaryosunu İzlandalı yazar, şair, senarist Sjon ile yazan Eggers, İskandinav mitolojisinde ünlü Prens Amleth’in intikam yolculuğunu anlatıyor. Bu fiziksel ve tinsel yolculukta Vikingler, krallar, kraliçeler, köleler, büyücüler, cadılar, kahinler, doğaüstü yaratıklar, tanrılar yer alıyor. The Witch’de 1630’daki New England’daki küçük dini bir topluluğa, The Lighthouse’da 1890’daki Northeastern kıyılarına odaklanan yönetmen, Kuzeyli’de izleyiciyi daha da eskiye milattan sonra 895 yılına götürüyor.

Kuzgun kral Aurvandil (Ethan Hawke) büyük bir savaşın ardından ganimetlerle ülkesine döner. Oğlu Prens Amleth (Oscar Novak) ile eşi Kraliçe Gunnar (Nicole Kidman) kralı coşkuyla karşılarlar. Amleth’in yetişkinlik töreninde kahin soytarı Heimir (Willem Dafoe) baba ve oğulu en karanlık güdüleriyle yüzleştirir, vahşi kurtlara dönüştürür. Bu kutsal tören filmin en etkili sekanslarından biridir.

Törenden sonra mağaradan çıkan Kral Aurvandil, kardeşi Fjölnir (Claes Bang) ile adamları tarafından öldürülür. Kayıkla kaçmayı başaran Amleth zorlu yolculuğu süresince -öcünü alacağım baba, seni kurtaracağım anne, seni öldüreceğim Fjölnir- der. Rusya’daki köle tüccarlığı yapan Vikingler tarafından kurtarılan Amleth demirden bir kalple büyür. Amleth (Alexander Skarsgaard) tüm duygularını yitirmiş, hissizleşmiştir, yaşayan bir ölü gibidir.

Bir gece karşısına çıkan insanların kader ağlarını ören kahin (Björk) ona –kaderin belirlendi, babanın intikamını almak zorundasın- der. Amcası Fjölnir’in İzlanda’da olduğunu öğrenen Amleth, köle sevkiyatı gemisine büyücü Olga’yla (Anya Taylor-Joy) biner. Amleth’in kurt-ayı güdüsüyle Olga’nın güç-akıl öngörü kapasitesi birleşir.

İzlanda’da Amleth’e babasının ruhunu simgeleyen kara kuzgunlar tilkiler,kurtlar yardımcı olurlar. Bu topraklarda çok sayıda tehlikeli, vahşi hayvan yaşıyordur ama hiçbiri insan kadar ölümcül, sinsi değildir. İnsan-hayvan-doğa- doğaüstü güçler ilişkisini ustaca işleyen Eggers, kahramanlarla kötülerin, iyilikle kötülüğün mücadelesini yetkin bir anlatımla betimler.

Linda Muir ile Louise Cassettari’nin kostüm tasarımları, ses tasarım ekibinin etkili çalışması, Robin Carolan’la Sebastian Gainsborough’un mistik müziği, dönem diyalektleri, halk kültürü ayrıntıları Kuzeyli’ye gerçeklik, derinlik katar. Filmin yapımcısı da olan, Amleth rolündeki İsveçli oyuncu Alexander Skarsgaard başarılı bir yorum sunar. Görüntü yönetmeni Jarin Blaschke’nin yakın yüz planları, plan sekansları, mum ışığı aydınlatması, Panavision formatı filme ayrı bir boyut katar, izleyiciyi vahşi 10. yüzyıla taşır.

Şiddet, vahşet, kan içeren sahneleri estetik biçimde tasarlayan, folklorik görüntülerini bir üst seviyeye taşıyan Eggers “Şiddeti onurlandıran bir kültürü anlattım, yüksek bütçeli bir aksiyon filmi yaptım. Şiddeti yüceltmekten kaçındım.” diyor.

Kader, onur, özgürlük, intikam, nefret, geçmiş, kehanet, umut, iyilik, kötülük, ölümden sonra yaşam, ahiret, barbarlık temalarını sorgulayan, Robert Eggers’in yönettiği, Alexander Skarsgaard, Nicole Kidman, Ethan Hawke, Claes Bang, Björk, Willem Dafoe, Anya Taylor-Joy’un oynadığı The Northman (Kuzeyli/ 2022) bugün gösterime girdi.