Geleneksel Türk Tiyatrosuna farklı bir yorum: Teknoloji ve sanat bir arada

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İletişim Fakültesi akademisyenlerinden Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Özbek, TÜBİTAK tarafından doktora sonrası araştırma bursuyla desteklenen projesi kapsamında University of California’da misafir araştırmacı olarak görev yapıyor. Geleneksel Türk kültürünü farklı bir kültür üzerinden anlatabilmeyi deneyimlemek amacıyla Amerika Birleşik Devletleri’ne giden Dr. Öğretim Üyesi Özbek’in projesi; bilim, teknoloji ve sanatı bir araya getiriyor.

Projenin çıkış noktasını Amerika’ya ait bir anlatının Geleneksel Türk Tiyatrosuna dair anlatı biçimleri ekseninde oyunlaştırılması oluşturuyor. Video kayıt altına alınan bu performans, daha sonra çevrimiçi olarak Amerikalı izleyici ile buluşturuluyor. Yüz ifade analizi gerçekleştiren bir yazılım aracılığı ile de Amerikalı izleyicinin bu video performansa verdiği duygusal tepkileri ölçümlemek mümkün oluyor. Projede anlatının hangi evresinde nasıl bir reaksiyon gerçekleştiği, izleyicinin dikkatini performansın hangi alanlarında yoğunlaştırdığı gibi temel sorulara yanıt aranmaya çalışılıyor.

“AMACIM; KENDİ COĞRAFYAMIZDAN BİR DEĞERİ, BAŞKA COĞRAFYADA TANITMAK”

Projenin California başta olmak üzere ABD’de yankı uyandırmasıyla ilgili Özbek şunları söylüyor: “Bir kere eğer uğraşlarınız, kendi coğrafyanızdan bir değeri, bir başka coğrafyada tanıtabilmek ve kültürleri ortak bir paydada buluşturabilmek gibi genel bir amaç dahilindeyse karşılık bulma ihtimalinin olmayacağı bir kara parçası yoktur diye düşünüyorum. Eğer doğru adımları atabilirseniz, karşılığı da mutlaka aynı ölçüde, doğru olarak size dönüyor.”

“KÜLTÜR PAYLAŞILDIĞI MÜDDETÇE ANLAM KAZANAN BİR OLGU”

Projenin akademisyenler ve öğrenciler tarafından büyük bir heyecanla karşılandığının altını çizen Özbek, “University of California, Irvine International Office bünyesinde gerçekleştirilen bir Ortadoğu etkinliğinde geleneksel gölge oyunu Karagöz tasvirlerini akademisyen ve öğrencilerle buluşturarak gölge oyunu tarihinden ve Karagöz oyunlarındaki tasvirlerin tip özelliklerinden bahsettiğim bir söyleşi gerçekleştirdik. University of California’daki karma kültür yapısının başka bir kültüre gösterdiği ilgiyi katılım sağlayan akademisyen ve öğrencilerin gözlerinde görebiliyorsunuz ve bu doğru bir iş yaptığınızın göstergesi oluyor. Bir başka paylaşım ise Anatolian Arts Institute bünyesinde gerçekleşti. University of Berkeley – Center for Middle Eastern Studies’ın sponsorluğunda Geleneksel Anadolu Gölge Tiyatrosu ve Karagöz başlıklı bir çalıştayda da misafir konuşmacı olarak bulundum. Kültür paylaşıldığı müddetçe anlam kazanan bir olgu ve akademik anlamda böyle bir misyonu gerçekleştirmiş olmak da gurur verici benim için” diyor.

Günümüzde teknolojiyle çevrelenmiş bir hayat yaşadığımızı belirten Dr. Öğretim Üyesi Özbek, sahne sanatlarının hem geleneksel hem de teknolojik imkânlar dâhilinde yenilenmesini önemsediğini ve her iki tarafı tümden reddetmek yerine var olan ile ilişkimizi nasıl biçimlendirebileceğimiz üzerine sorular sorulması gerektiğini önemli bulduğunu ifade ediyor.

“KATI BİR SANATSAL VEYA AKADEMİK AKIL İLE DE KARŞILAŞABİLİYORSUNUZ”

Projesinin teknoloji ile aracılanmış bir gelenekselin nasıl kurgulanabileceğini düşünmesiyle ortaya çıktığını belirten Dr. Öğretim Üyesi Özbek, “Türkiye’de tabii ki karşıt eleştiriler de alıyorsunuz. Örneğin katı bir sanatsal veya akademik akıl ile de karşılaşabiliyorsunuz. Şu yargılara varılabiliyor: ‘Öyle olmaz!’, ‘Shakespeare böyle sahnelenemez!’ veya ‘Tiyatro teknolojiden bağımsız olmalıdır!’ gibi dayanaksız bir özgüvene sahip karşı çıkışlarla yüz yüze kalabiliyorsunuz ülkemizde. Hâlbuki dünya hep şu soruyu soruyor: ‘Başka türlü nasıl olabilir?’ Kalıplarla konuşmak yerine, tutarlı ve esnek bir ihtimaller bütününü düşünmemiz gerekiyor sanat ve akademi için. Önceki kuşaklardan öğrendiklerinizin üzerine başka şeyler katamadığınız sürece değişime karşı çıkmış oluyorsunuz fakat bu diyalektiğe ters bir durum. Çünkü her şey mutlaka değişir. Bu hep böyle oldu. ” şeklinde konuşuyor.

MEHMET ÖZBEK KİMDİR?

Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Sahne Sanatları bölümünde oyunculuk eğitiminden ve hem oyunculuk hem de akademik anlamda yurtdışı deneyimlerinden sonra İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema bölümünde doktora eğitimini tamamlayan Mehmet Özbek, şu anda akademik çalışmalarına misafir araştırmacı olarak University of California’da devam ediyor. Özbek; tiyatro kuramı ve oyunculuk, sahne sanatları ve teknoloji birlikteliği, film, medya ve kültür üzerine çalışmalar gerçekleştiriyor.