Ali İhsan Karacan’dan ‘Kemal Atatürk’ün Vasiyetnamesi’

KEMAL ATATÜRK’ÜN VASİYETİ VE BİLGİ KİRLİLİĞİ!

“Kemal Atatu¨rk’u¨n gu¨nu¨mu¨zde halen uygulama alanı bulan vasiyetnamesini incelemeye kalkıs¸mak her tu¨rlu¨ arac¸ ile pervasızca ac¸ılan c¸ok taraflı yogˆun ates¸in oldugˆu ve aynı zamanda her tarafı mayınlar do¨s¸eli bir alana girmek gibidir.

O¨n yargıların, tabuların, katılas¸mıs¸ du¨s¸u¨ncelerin, du¨s¸manlıkların, kimisi asırlık kimisi ise yakın do¨nemin politik intikam ve hesaplas¸malarının oldugˆu, sosyal medya kanalıyla da alabildigˆine bilgi kirliligˆi u¨retilen bir konu u¨zerinde aklın ve hukukun, adaletin ve vicdanın sesini bulmaya c¸alıs¸maya kalkıs¸mak zor bir is¸tir. Elinizdeki c¸alıs¸ma bu zor is¸i bir o¨lc¸u¨de ve kendince yapma c¸abasının u¨ru¨nu¨du¨r.”

Maliye Bakanlıgˆı’nda (1973-1981) Bankalar Yeminli Murakıbı, 1994-1997 yıllarında Sermaye Piyasası Kurulu’nda bas¸kanlık go¨revlerinde bulunmuş; çeşitli gazetelerde ko¨s¸e yazıları kaleme almış; ekonomi, finans, bankacılık ve sermaye piyasaları u¨zerine yayımlanmış 20’nin u¨zerinde telif ve tercu¨me kitabı ile c¸ok sayıda akademik makalesi bulunan Ali İhsan Karacan, Kemal Atatürk’ün Vasiyetnamesi (Legal Yayıncılık) adlı yeni incelemesine bu sözlerle başlıyor.

Bu arada Karacan’ın c¸alıs¸masında “Kemal Atatu¨rk” ismini kullanmayı tercih etmesinin nedeninin vasiyetnamenin “K. Atatu¨rk” olarak imzalanmıs¸ olması; vasiyetnameyi bir hukukc¸u bakıs¸ ac¸ısıyla ele alan bir c¸alıs¸mada belge hangi isim kullanılarak imzalanmıs¸ ise onu kullanmanın daha uygun olacagˆını du¨s¸u¨nmesinin olduğunu belirtelim.

5 EYLÜL 1938’DE DÜZENLENDİ!

Tu¨rkiye Cumhuriyeti’nin kurucu kadrosunun lideri ve ilk Cumhurbas¸kanı Mustafa Kemal Atatu¨rk 5 Eylu¨l 1938 tarihinde düzenlediği vasiyetnameyle bazı taşınmazlar ile sahip oldugˆu nakit ve hisse senetlerinin tu¨mu¨nden olus¸an varlıklarını Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP) bırakmıs¸; bu varlıklar ic¸erisinde yer alan nakit ve hisse senetlerinin gelirlerini de yakını olan bazı kis¸iler, kız kardes¸i ve manevi evlatları ile TTK (Tu¨rk Tarih Kurumu) ve TDK (Tu¨rk Dil Kurumu)’ya verilmesini vasiyet etmis¸tir.

Gerc¸ek kis¸ilere yas¸adıkları su¨rece belirli bir miktarda her ay o¨deme yapılmasını, kalan gelirin de her yıl iki kurum arasında es¸it s¸ekilde paylas¸tırılmasını vasiyet etmis¸tir.

KARACAN: ‘VASİYET TARTIŞMALAR, UYUŞMAZLIKLAR VE ÇATIŞMALAR İÇİNDE 84 YILDIR UYGULANIYOR!’

İncelemesinde Atatu¨rk’u¨n vasiyetnamesinin 28 Kasım 1938 tarihinde mahkemede ac¸ılması ile uygulanmaya bas¸landığına; bir bas¸ka ifadeyle de vasiyetnamenin tartıs¸malar, uyus¸mazlıklar ve c¸atıs¸malar ic¸inde bir bic¸imde 84 yıldır uygulandığına dikkat çeken Ali İhsan Karacan; vasiyetnamenin tarihinin digˆer yandan u¨lkemizin siyasal tarihini ve bu tarihsel su¨rec¸ ic¸indeki gelis¸meleri, c¸atıs¸maları, du¨s¸manlıkları, askeri darbeleri de yansıttığını vurguluyor.

Vasiyetname ile CHP’ye bırakılan mal varlıgˆı ic¸erisinde u¨lkenin en bu¨yu¨k kurulus¸larından birisi ve en degˆerli markalarından Tu¨rkiye I·s¸ Bankası’nın paylarının bulunduğunu da belirten Karacan; “Aslında vasiyetname u¨zerindeki tartıs¸ma ve mu¨cadelelerin temel nedenini de bu bankanın gu¨nu¨mu¨zde sermayesinin yüzde 28,09’unu olus¸turan paylar ve bu payları kontrol etme amacı olus¸turmaktadır. Bu nedenle de u¨lkenin en bu¨yu¨k bankalarından ve en degˆerli markalardan birisinin adının gereksiz ve yanlıs¸ bic¸imde siyasi tartıs¸malarda yer aldıgˆını so¨ylemeliyim” diyor.

“VASİYETNAMENİN HAZIRLANIŞI İLE KAPSAMI”

Ali İhsan Karacan, 716 sayfalık geniş kapsamlı çalışması Kemal Atatürk’ün Vasiyetnamesi’nde konuyu 3 kısımda toplam 11 bölümde ele alıyor. “Vasiyetname” başlıklı Birinci Kısım’da vasiyetnamenin hazırlanıs¸ı ile kapsamını hukuksal ac¸ıdan ayrıntılarıyla inceliyor.

“VASİYETNAMEYE YÖNELİK MÜDAHALE GİRİŞİM VE ÇABALARI”

Vasiyetname uygulanmaya bas¸ladıgˆı tarihten itibaren politikanın merkezinde yer almıs¸tır. C¸ok partili sisteme gec¸ilmesinin ardından vasiyetname ile CHP’ye bırakılan mal varlıgˆı bir kanunla mu¨sadere edilmis¸tir. So¨z konusu kanun 1963’te Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmis¸ ve mu¨sadere edilen mal varlıgˆı CHP’ye geri verilmis¸tir.

12 Eylu¨l 1980 askeri darbesi ile CHP dahil tu¨m siyasi partiler kapatılmıs¸ ve mal varlıkları da Hazine’ye devredilmis¸tir. Bo¨ylece hem vasiyet bırakılan tu¨zel kis¸inin varlıgˆı sonlanmıs¸ hem de vasiyetname ile I·s¸ Bankası payları dahil bırakılan mal varlıgˆı yeniden kamuya gec¸mis¸tir.

1992’de parlamento c¸ıkardıgˆı bir kanunla kapatılan siyasi partilerin yeniden faaliyete gec¸ebilmelerine izin vermis¸tir. Bu kanuna dayanarak CHP yeniden faaliyete gec¸mis¸ ve Hazine’ye devredilmis¸ mal varlıkları da partiye iade edilmis¸tir.

Bu bağlamda vasiyetnameye gec¸mis¸te yapılmıs¸ olan mu¨dahaleler ve gu¨nu¨mu¨zde yapılmaya c¸alıs¸ılan mu¨dahale niyetlerini incelemesinin “Vasiyetnameye Yönelik Müdahale Girişim ve Çabaları” başlıklı İkinci Kısım’ında şu başlıklar altında ele alıyor Ali İhsan Karacan:

“Yeniden El Koyma Niyetlerine Karşı Bazı Hatırlatmalar”. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları”. “Anayasa Mahkemesi Kararları”.

“El Koymayı Cesaretlendirici Bazı Olgular”. “Kuvvetler Aykırılığı İlkesinin Zayıflaması ve Yasama Her Şeye Kadirdir Anlayışı”. “Zaman Faktörünün Etkisi”. “Yargıya ve Yargı Kararlarına Bakış”. “Zamanın Ruhu ve Politik İklim”.

‘GÜNÜMÜZDE VASİYETNAME VE PAYDAŞLARI”

“Günümüzde Vasiyetname ve Paydaşları” başlıklı U¨c¸u¨ncu¨ Kısım’da ise söz konusu paydas¸ları incelemeye alıyor: Bunlardan birisi vasiyet edilen varlıklardan vasiyetnamenin uygulanması kapsamında gu¨nu¨mu¨zde kalan tek varlık I·s¸ Bankası’nın paylarıdır. Bu paylar bankanın sermayesinin yüzde 28.09’unu olus¸turmaktadır. C¸alıs¸masında I·s¸ Bankası’nın kurulus¸, sermaye ve yo¨netimindeki gelis¸meleri tarihsel bir perspektif ic¸inde inceliyor Karacan.

Atatu¨rk’u¨n vasiyetnamesi ile bıraktıgˆı varlıkların sahipligˆi hukuksal olarak tartıs¸masız bic¸imde CHP’ye aittir. Ancak, vasiyetnamenin hazırlandıgˆı tarihte siyasi partiler ile bankacılıgˆa ilis¸kin du¨zenlemeler ac¸ısından bir sorun olmasa da gu¨nu¨mu¨zde bu konuya ilis¸kin du¨zenlemelere go¨re siyasal partilerin bir bankada bu¨yu¨k pay sahibi olup olmayacagˆı o¨nemli bir tartıs¸ma konusu olmaktadır.

Vasiyetnameye göre Atatürk’ün İş Bankası’ndaki hisselerinin geliri CHP’ye verilemiyor, gelir TTK ve TDK’ya aktarılıyor. CHP sadece bu hisseler için Yönetim Kuruluna temsilci atayabiliyor.

Vasiyetnamenin bir digˆer paydas¸ grubu kendilerine gelir bırakılan iki dernektir. Askeri yo¨netim 1982 Anayasası ve buna dayanarak c¸ıkardıgˆı bir kanunla vasiyetname ile gelir bırakılan dernek statu¨su¨ndeki o¨zel hukuk kis¸ileri olan TTK ve TDK’yı aynı u¨nvanlarla kamu tu¨zel kis¸ilerine do¨nu¨s¸tu¨rmu¨s¸ vasiyetname gelirini de bu kurumlara o¨zgu¨lemis¸tir.

Ali İhsan Karacan da Kemal Atatürk’ün Vasiyetnamesi adlı incelemesinde, 1983’ten bu yana Atatu¨rk’u¨n vasiyetnamesi ile bırakılan gelir vasiyetinin bu kamu tu¨zel kis¸ileri tarafından alınıyor olmasını hukuksal ac¸ıdan irdeliyor.

Kemal Atatürk’ün Vasiyetnamesi / Ali İhsan Karacan / Legal Yayıncılık / 716 s. / 2023.