26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü’nde eser sahipleri haklarını arıyor: ‘İspanya telif ödüyor Türkiye vermiyor’

Senaryo ve Diyalog Yazarı Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SenaristBir), mart ayında heyecan verici bir açıklama yapmıştı. Buna göre İspanya’daki meslek grubuyla bir anlaşmaya giden SenaristBir, üyelerinin İspanya’da yayımlanan eserlerinin teliflerini toplamaya başladı. Eser sahiplerine ödenecek telif miktarı 1.5 milyon Avro’yu aşıyor. Türkiye’den ise tek bir kuruş telif bedeli alınamadığı vurgulanıyor. Birlikten yapılan açıklamada bunun bir kilometre taşı olduğu belirtilirken tüm dünyada telif alınan ülke sayısının gittikçe artacağına dikkat çekildi. Biz de 26 Nisan 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet/Telif Hakları Günü’nde konuyu SenaristBir Başkanı Yıldız Bayazıt’la konuştuk. 

‘GÖZ YUMULUYOR’

• Uluslararası anlaşmalar gereği Türkiye’de senaristlere telif verilmek zorunda, ancak verilmiyor. Neden hukuki anlamda yol alınamıyor?

Kısaca yanıtı; hukukun arkasından dolaşılarak yasalarla tanınan haklar gasp ediliyor ve buna siyasi irade göz yumuyor. Uluslararası arenada da ülkemiz ile benzer eser üretim ve mali hak devir süreçleri bulunmasına rağmen uluslararası arenada eser sahipleri ve oyuncular mali hak bedellerinin takip, tahsil ve dağıtımını yapabilirlerken ülkemiz içinde sinema alanında bugüne kadar tek bir TL telif bedeli tahsil edilememiştir. 

Türkiye’nin uluslararası anlaşmalara imza atmasından dolayı garanti altına alınmış bu hakların yapımcıya ve dolayısıyla yayıncıya devredildiği için telif ödenemeyeceği gibi dünyada geçerliliği olmayan bir iddianın arkasına sığınılmaktadır. Oysa Meslek Birlikleri tarafından takip edilen haklar sanatçıların yapımcıya devrettikleri haklara göre değil, telif doğuran eserlerin ticari amaçla kullanımından doğmakta ve ticari amaçla kullanan kişi ve kurumlardan tahsil edilmektedir.

‘TRT DAHİL...’

• Telifleri vermeyenler kim? Bunu neden yapıyorlar, kârları ne kadar bu işten? 

TRT dahil tüm yayın kuruluşları telifleri ödemeyip korsan yayın yapıyorlar. Elbette ki telifler ödendiğinde yayın kuruluşları batmaz, zarar etmez. Yayın kuruluşları senarist, yönetmen ve oyuncuların telif bedellerini ödemeyerek harcamalarını azaltma yöntemini seçiyorlar. Dünyada telif ödendiği için zarar eden bir kuruluş yok. 

• Toplamda ne kadarlık bir telif bedeli söz konusu? 

Daha önce Türkiye’de telif toplanmadığı için bu miktarın boyutunu belirleyebilecek bir veri yok elimizde. İspanya’dan aldığımız telif miktarları bu konuda bir ipucu verebilir. İspanya’dan 2021 yılında gösterilmiş film ve dizi filmlerden oyuncu, senarist ve yönetmenlere yaklaşık 1.5 milyon Avro telif bedeli geldi ve dağıtılmakta. Görüldüğü gibi tüm TV kanallarının ortaklaşa ödediği bu bedeller İspanya kanallarını batırmadı. Sadece hak sahipleri haklarını aldı.

‘TEK KURUŞ ALAMADILAR’

• İspanya’dan telif alınabilmesi neden heyecan verici bir gelişme?

Çünkü Türkiye’de sinema alanında telif rejimi oluşmadığı için bugüne kadar üyelerimiz tek bir kuruş telif almamıştı. İlk telif ödemelerini almalarının heyecanını yaşamaktayız.

• Toplu bir protesto yapılmaması ya da greve çıkılmamasının nedeni ne?

Üzücü bir yanıtı var; örgütlülüğümüzün eksikliğinden. Senarist, yönetmen ve oyuncuların örgütlenmeye yeteri kadar ilgi göstermemesinden.