‘Rusya-Batı Çatışmasında Fener Rum Patrikhanesi’ Barış Doster’in yazısı...

PROF. DR. TÜRKKAYA ATAÖV’ÜN ÖNSÖZÜYLE...

Din ve siyaset, sadece iç siyasette değil, dış politikada da iç içedir. Doğuda ve batıda, İslam aleminde ve Hristiyan dünyasında, din ve siyasetin birlikteliği, birbirlerini kullanmaları çok yaygındır.

Bu nedenle laiklik, sadece iç siyasette değil, dış politikada da yaşamsaldır. O nedenle siyaset, diplomasi ve din konuşurken, bu konuları çok yönlü olarak kavramak gerekir. Kavramak için de, bilimsel bilgi zorunludur.

Gazetemizde Rusya’ya, Ukrayna’ya, Ortodoks dünyasına ilişkin haber ve yorumlarıyla dikkat çeken Deniz Berktay, tam da bu konuları içeren önemli bir kitap yazdı: Rusya-Batı Çatışmasında Fener Rum Patrikhanesi (Cumhuriyet Kitapları /319 s.).

Berktay, hocaların hocası Prof. Dr. Türkkaya Ataöv’ün önsözüyle Cumhuriyet Kitapları etiketiyle yayımlanan kitabında, nasıl ekonomi politik, jeopolitik, enerji politik varsa, son yıllarda daha yaygın kullanılan teo-politiğin de olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor.

Deniz Berktay’ın, ideolojik altyapısı, kavramsal berraklığı kitabında da belirgin. Mektebi Mülkiye’de uluslararası ilişkiler okuyan Berktay; Cumhuriyetçilerin, Atatürkçülerin, devrimcilerin, solcuların, insan hakları savunucularının yakından tanıdığı yiğit, yurtsever bir babanın, Dr. Alparslan Berktay’ın oğlu. Kitabını da babasına ithaf etmiş.

Bu bağlamda politik duruşuyla, kapsamlı çalışmasıyla, vefasıyla, Tıbbiyeli babanın, Mülkiyeli oğlu olduğunu bir kez daha göstermiş. Aileden, dededen Kuvayı Milliyeci olduğunu kanıtlamış.

DÖRT BÖLÜMDEN OLUŞUYOR

Kitap 4 bölümden oluşuyor. İlk bölümde Hristiyanlık ve kilisenin nasıl ortaya çıktığını, ikinci bölümde Ruslar ve Ukraynalıların aynı kökten gelen iki millet olduğunu, Hristiyanlığı kabul edişlerini, patrikhanelerini inceliyor.

Üçüncü bölümde ABD, Sovyetler Birliği ve Ortodoksluk ilişkisini, ABD’nin Fener Rum Patrikhanesi’yle ilişkilerini, Doğu Bloku ülkelerindeki dini yapıları, Vatikan’la ilişkileri, Rus Ortodoks Kilisesi’ni anlatıyor.

Dördüncü bölümde ise Ukrayna’daki kilise sorununu, bağımsız kilise girişimlerini, Fener Rum Patrikhanesi’ne bağlanma tartışmalarını, Ukrayna milliyetçiliğini, bunun din ve kiliseyle ilişkilerini, Ukrayna’da değişen dengeleri ele alıyor.

EKÜMENİKLİĞİ, ORTODOKS DÜNYASI DEĞİL, ABD TANIYOR!

Fener’deki patrikhanenin ABD ve Avrupa Birliği’yle ilişkileri, özellikle de ekümenik olma çabaları nedeniyle, konuya geniş yer ayıran Berktay bu konuda şöyle diyor:

“Diğer Ortodoks kiliseleri, Fener’i sadece onursal olarak birinci derecede kabul ediyor. Ne Antakya ve Kudüs gibi tarihi kiliseler ne de Moskova Patrikhanesi gibi dünyada en kalabalık cemaate sahip olan kilise, Fener’i fiili lider olarak kabul ediyor. Fener’in Ortodoks dünyasının fiili liderliği anlamında ekümenik statüsünü tanıyanlar, Ortodoks dünyası değil, ABD”.

Berktay; Fener Patrikhanesi’nin Ukrayna üzerinden uluslararası alanda güce kavuşmak istediğini fakat şimdiye dek umduğunu bulamadığını belirtiyor ve ekliyor: “Türkiye hem patrikhaneyi hem de Ortodoks dünyasındaki gelişmeleri takip etmelidir.”