Devrimin yürekli düşünürü

(Ceyhun Atuf Kansu, Cahit Külebi ve çocuklarla / Işık Kansu Belgeliği)

Tarihin ve talihin güzel, anlamlı bir armağanı olsa gerek, 2019 yılı, büyük edebiyatçı ve düşünürümüz Ceyhun Atuf Kansu’nun 100. doğum yıl dönümüydü. Bir diğer ifadeyle Kansu, ömrünü adayacağı Cumhuriyet’in ilk adımının atıldığı, Kurtuluş Savaşı’nın başladığı yıl, 1919’da doğmuştu. Bu nedenle Cumhuriyet Kitapları ve Telgrafhane Yayınları’nca Kansu anısına bir dizi kitap yayımlandı.

AYDIN BİR DOKTOR

Kansu soyadı, Cumhuriyetçilerin, Kuvayı Milliyecilerin, Kemalistlerin, yurtseverlerin, devrimcilerin iyi bildiği, saygı duyduğu bir soyadı. Cumhuriyet’in temelinde emeği olan, Cumhuriyete kol kanat geren bir aile Kansu’lar. Ceyhun Atuf Kansu’dan başka, babası Nafi Atuf Kansu, Şevket Aziz Kansu, Mazhar Müfit Kansu, ağabeyimiz ve ustamız Işık Kansu, ilk aklımıza gelenler…

Ceyhun Atuf Kansu, İstanbul’da doğmuş. Eğitimci olan annesi Müfdale Hanım’ı küçük yaşta yitirmiş. Erzurum Milletvekili olan babasıyla birlikte, 1921’de Ankara’ya gitmiş. Ankara Gazi Lisesi’nin ardından, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirmiş. Ankara Numune Hastanesi’nde çocuk hastalıkları doktoru olmuş.

Altındağ’da, gecekondu mahallesindeki çocuklara sağlık hizmeti götürmüş. Turhal’a gidip, Şeker Fabrikası’nın çocuk doktorluğunu yapmış. 11 yıl sonra döndüğü Ankara’da, Etimesgut’taki Şeker Fabrikası’nda doktorluğa devam etmiş.

İlk şiirini lise öğrencisiyken yazan, şiirleri yanında denemeleri, öyküleri, çocuk kitaplarıyla da öne çıkan Kansu, çocuk doktorluğuyla ilgili kitaplar da yazmış. Aramızdan ayrıldığı 1978 yılına dek, hem edebiyat ve fikir alanında çok sayıda ürün vermiş hem doktorluğa devam etmiş hem de Ankara Radyosu’nda Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Türkçe üzerine konuşmalar yapmış.

(Fotoğraf: Metin Atuf Kansu, Işık Kansu Belgeliği)

KARŞILIKSIZ VE SINIRSIZ HALK SEVGİSİ

Ceyhun Atuf Kansu’nun şiirlerinde, denemelerinde, çocuk kitaplarında, dil, kültür, sanat ve siyaset üzerine yazdıklarında en dikkat çeken unsur, karşılıksız ve sınırsız halk sevgisi. Atatürk’e, Türk Devrimi’ne, yurdumuza, ulusumuza duyduğu sadakat. Katıksız Atatürkçülük. İdeolojik berraklık. Politik tutarlılık.

59 yıllık ömrüne çok ve de çeşitli yapıtlar sığdıran, çalışkan, üretken bir yazar Ceyhun Atuf Kansu. Hekimliği de toplumcu şairliği, yazarlığı da. Şiirleri, yazıları özellikle toplumun sorunlarına, halkın özlemlerine, Kurtuluş Savaşı, Atatürk Devrimi ve Cumhuriyet’e, yurtseverlik, halkçılık ve bağımsızlığa odaklanıyor.

Bu duyarlılık, şiirlerinin, yazılarının, kitaplarının adına da yansıyor: Yurdumdan, Bağımsızlık Gülü, Sakarya Meydan Savaşı, Devrimcinin Takvimi, Ya Bağımsızlık Ya Ölüm, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı, Cumhuriyet Ağacı bunlardan bazıları…

OĞLU IŞIK KANSU YAYIMA HAZIRLADI

Son iki yıl içinde Ceyhun Atuf Kansu’nun art arda beş kitabı çıktı. Kitapların dördü politik yazılarından oluşuyor, biri çocuk kitabı. Kansu’nun farklı tarihlerde, farklı dergi ve gazetelerde çıkmış, ama kitap olarak basılmamış yapıtlarını, oğlu Işık Kansu yayıma hazırladı.

Yurdumuzu Şen Edeceğiz; incelemelerinden oluşuyor. Alt başlığı, “Atatürkçülüğün El Kitabı”. Kansu’nun tümceleri yalın, açık. Örneğin, “Sevgili Öğretmenim Atatürk” başlıklı ilk makalesi şöyle başlıyor: “Devrim önderleri, devlet kurucular, gerçek yurt yöneticileri bir öğretmene benzerler. İnsanlığın devrimci tarihinin dersliğinde ve kendi uluslarının yaşama okulunda yeni bir şeyler öğretirler. Siyasal eylemlerini, öğretiyle besleyip doğrularlar”.

(Ceyhun Atuf Kansu, Ankara, Konur Sokak'taki evinin balkonunda / Işık Kansu Belgeliği)

TUTARLI VE YÜREKLİ DÜŞÜNÜR

“Kemalizmi Anlamak”, denemelerden oluşuyor. Kitabın alt başlığı, içeriğini ve ruhunu da anlatıyor. “Devrimcinin kan damarı, halkın yüreğine bağlıdır”. Kitap; ulusçu olmayan bir solculuğun da, solcu olmayan bir ulusçuluğun da ülkemizde başarı şansı olmadığını açık biçimde ortaya koyuyor.

Cumhuriyetin kuruluş felsefesini, Kemalizm’in antiemperyalist, tam bağımsızlıkçı, ulusal egemenlikçi, halkçı, laik, devrimci özünü büyük bir kararlılık, tutarlılık ve yüreklilikle anlatıyor: “Kemalizm’in bağımsızlık birimi ulus, devrim birimi halktır. Atatürk; öncelikle bir devrimci, Kurtuluş Savaşı devrimcisi, Orta Çağ yıkıcısı, halk yönetimi devrimcisi, temel yapı devrimcisi, dünya devrimcisidir”.

(Orhan Duru, İlhan Berk, Turgut Uyar, Ceyhun Atuf Kansu, Bilge Karasu - 1965 / Fotoğraf: Muzaffer Erdost- Işık Kansu Belgeliği)

KURTULUŞ SAVAŞI VE KÖYLÜLER

“Kurtuluş, Uyanış, Direniş” kitabı da denemelerden oluşuyor ve çok önemli bir soruyla başlıyor: “Kurtuluş Savaşı nedir?”. Kurtuluş Savaşı felsefesini, ilkelerini, koşullarını anlatan Kansu; Atatürk ve Türk Kurtuluş Savaşı’nı, “kurtuluş savaşlarının babası” olarak tanımlıyor.

En dikkat çeken makalelerden biri de; “Ulusal Kurtuluş Savaşı ve Köylüler”. Şu saptaması da çok önemli: “Ulusal kurtuluş savaşlarının evrensel iki gerçeği vardır: Bu savaşların vurucu, savaşçı gücü yurtsever aydınlarla birlikte, köylülerdir. Ve bu köylüler, bağımsızlıkla birlikte toplumsal bir değişim, gerçek bir kurtuluş adına savaşmaktadırlar”.

“Bağımsızlık Devrimcisi” kitabı, denemelerden oluşuyor. Bölüm başlıkları; Devrimcilik, Bağımsızlık, Uygarlık, Kurtuluş, Uluslaşma, Halkçılık. İlk makalesinde Kurtuluş Savaşı’nı anlatırken şöyle diyor Ceyhun Atuf Kansu: “İstanbul monarşi, Ankara ulusun kurtuluşu peşindedir… Bu alanda iki kılıç gibi çatışmaktadırlar... İstanbul Ankara’yı asi ilan ederken, Ankara İstanbul’u tanımamış, yasa dışı, halk dışı ilan etmiştir”.

“İyi İnsan Mehmet Ali” ise sevimli, bilgilendirici bir çocuk kitabı. Harf karakteri büyük, resimli, kolay okunan, öğretici bir kitap. İyi insan olmanın, dürüstlüğün, temiz yürekliliğin, açık bilinç sahibi olmanın önemini, erdemini anlatıyor.

Yurdumuzu Şen Edeceğiz / Ceyhun Atuf Kansu / Cumhuriyet Kitapları / 95 s. 

Kemalizmi Anlamak / Ceyhun Atuf Kansu / Telgrafhane Yayınları / 155 s. 

Kurtuluş, Uyanış, Direniş / / Ceyhun Atuf Kansu / Telgrafhane Yayınları / 101 s. 

Bağımsızlık Devrimcisi / / Ceyhun Atuf Kansu / Telgrafhane Yayınları / 265 s. 

İyi İnsan Mehmet Ali / / Ceyhun Atuf Kansu / Cumhuriyet Kitapları / 48 s.