Zırhlı ‘uyum’!

Bakanlar Kurulu tarafından 16 Nisan anayasa değişikliği kapsamında yargıya ilişkin uyum tasarısı TBMM Başkanlığı’na sunuldu. Tasarıyla MİT Müsteşarı’nın soruşturulması yetkisi savcılardan alınarak Yargıtay Başsavcısı’na verildi. TBMM’ye sunulan 50 maddelik “anayasa değişikliğine uyum amacıyla yargıya ilişkin bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun tasarısı”nda öne çıkan düzenlemeler şöyle:

Askeri suçlar artık sivil yargıda: Anayasa değişikliği ile askeri yargı kaldırılıp yetkileri sivil mahkemelere devredilmişti. Tasarıyla askeri suçların soruşturma ve kovuşturmasında Ceza Muhakemesi Yasası hükümleri uygulanacak. Soruşturma ve yargılamaları sivil savcılık ve mahkemeler yapacak. Bu amaçla başsavcılıklarda Askeri Suçlar Bürosu kurulacak. Subay ve astsubayların şüpheli olarak ifadesi bizzat cumhuriyet savcısı tarafından alınacak. General ve amiraller hakkındaki soruşturma ise Yargıtay Başsavcısı veya Başsavcı Vekili tarafından yapılacak, yargılama da ilgili dairede görülecek.

Komutanlar Yüce Divan’da: Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanlarını Yargıtay Başsavcısı soruşturacak, yargılama ise Yüce Divan’da olacak. Komutanların soruşturulması için Cumhurbaşkanı’nın izni gerecek. Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin bulunması ve askeri suç nedeniyle askeri disiplinin ağır şekilde ihlal edilmesi halinde asker kişi hakkında tutuklama kararı verilebilecek. Oysa sivil vatandaşlarda tutuklama için “makul şüphe” yeterli. Ağır ceza hallerine giren suç üstü durumları hariç, askerlerin soruşturulması için ilgili amirinden izin gerekecek.

Adliyelerde yeni mahkemeler: Bu kanun yürürlüğe girdikten bir ay sonra Milli Savunma Bakanlığı ve HSK’nin görüşü alınarak adliyelerde askeri suçlara bakmakla görevli asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri kurulacak. Askerlerin ülke dışındaki işledikleri suçlara Ankara mahkemeleri bakacak.

Askeri hakimler sivil yargıya: Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nde görev yapan başkan, başsavcı, daire başkan ve üyeler ile askeri hâkimler, tercihlerine göre HSK tarafından bölge adliye mahkemeleri ile adli yargıda atanabilecek. Adli ve idari yargıyı tercih etmeyenler ise Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı’nın hukuk hizmetleri kadrolarına atanacak. Ayrıca askeri mahkemelerde halen süren dava ve soruşturmalar sivil mahkeme ve savcılıklara devredilecek ve işlemler kaldığı yerden devam edecek. Askeri mahalde önleme araması: Askeri mahallerde hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde birlik komutanının yazılı emri üzerine önleme araması yapılabilecek. Ancak askerlerin konutlarında arama yapılamayacak. Daha önce askeri mahalde savcı tarafından yapılan aramalara polis katılamıyordu. Değişiklikle artık polisler de askeri mahalde aramaya katılabilecek.

Ceza alan TSK ’den çıkartılacak: Mahkeme, kasten işlenen suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkûmiyet veya yüz kızartıcı suçlardan mahkûmiyet hallerinde mahkûmiyet kararıyla birlikte subay ve astsubayların TSK’den çıkarılmasına karar verilecek.

Cumhurbaşkanı yardımcıları da partili: Tasarıyla Cumhurbaşkanı’nın yanı sıra Cumhurbaşkanı yardımcılarının da parti üyesi olmasının önü açıldı. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı TBMM’de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu Anayasa Mahkemesi’nde dava açabilecek. MİT Müsteşarı’na soruşturma zırhı: Tasarıyla MİT Müsteşarı’nın soruşturulması da yeniden düzenlendi. Mevcut MİT Yasası’nda Müsteşar hakkında herhangi bir savcı, soruşturma yapma yetkisine sahipti. Tasarıyla MİT Yasası’nın 26. maddesine eklenen fıkra ile Müsteşarı’ı soruşturma yetkisi Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’na verildi. Yani artık savcılar, MİT Müsteşarı hakkında soruşturma yürütemeyecek. Tasarıya göre MİT Müsteşarı hakkında soruşturma yapılması Cumhurbaşkanı’nın iznine bağlı olacak. İddianame hazırlanması halinde yargılamayı Yargıtay ilgili ceza dairesi yapacak.

HSK’de dairelerin görevi

16 Nisan’daki halkoylamasıyla yapısı değiştirilen HSK’nin yasasında da değişiklik yapıldı. Daire sayısı 3’ten 2’ye inen HSK’nin birinci dairesinde; Müsteşar, Yargıtay üyeleri arasından seçilen bir, adli yargıdan gelen iki, idari yargıdan seçilen bir ve öğretim üyesi veya avukatlar arasından seçilen bir üyeden oluşacak. İkinci daire ise,Yargıtay üyeleri arasından seçilen iki, Danıştay’dan gelen bir, adli yargıdan seçilen bir ve öğretim üyesi veya avukatlar arasından seçilen iki üyeden oluşacak. Kaldırılan 3. dairenin hakim ve savcılar hakkındaki denetim, soruşturma, araştırma ve inceleme yapılmasına ilişkin görevleri birinci daireye verildi. Hakim ve savcı adaylarını mesleğe kabul etme görevi ise ikinci dairenin oldu