Zeugma’nın yeni perileri

Zeugma; Gaziantep’in Nizip ilçesinin 10 km doğusunda, tepeler üzerine kurulmuş bir kent. Fırat Nehri’nin üzerinde yer alan stratejik öneme sahip bir geçit noktasında bulunan kentin, Seleukos Krallığı’na ait önemli bir askeri ve ticari merkez olduğu biliniyor. Karşılıklı iki kent şeklinde konumlanmış olan Zeugma, Helenistik dönemde Seleukeia (bugün Fırat Nehri’nin batı kıyısında su üstünde görülebilen kent) ve Apamea (Fırat’ın doğu kıyısında bulunan ve bugün baraj gölü altında kalmış olan kent) olarak adlandırılıyor. Kent, M.Ö. 31’den itibaren Roma’ya bağlanarak adı geçit-köprü anlamında “Zeugma” olarak değiştirilmiş.

Kentin özellikle Roma döneminde, sanat alanında çok ilerlemiş, zengin villaları süsleyen mozaik döşemeleri dünya örnekleri ile yarışıyor. Bölgenin sadece bir bölümünde yapılan kazılarda gün ışığına çıkarılan mozaikler, Zeugma’nın tam anlamıyla bir mozaik kenti olduğunu gösteriyor.

KENTİN ESİN PERİLERİ

Zeugma’daki çalışmalar, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kutalmış Görkay başkanlığında devam ediyor. Görkay’ın rehberliğinde dolaştığımız Muzalar Evi; bir odasının tabanında bulunan mozaik üzerinde, Klasik Yunan eğitiminin (paideia) vazgeçilmez parçası olan lirik şiir, tarih, müzik, astronomi ve felsefe gibi konuların esin perileri sayılan dokuz Muza betiminden dolayı bu isimle adlandırılmış.

Mozaiğin bulunduğu oda, erkeklere ayrılmış (andron) bir yemek odası. MS 3. yüzyıl ilk yarısına tarihlenen bu mozaikte dokuz Muza yer alıyor. Ortadaki büyük madalyon üzerinde baş Muza ve epik şiirin ustası Kalliope bulunuyor. Büst şeklinde betimlenmiş Muzaların yanlarında Yunan harfleriyle isimleri yazılı. Muzalardan Kleio tarih yazımının, Euterpe şarkının, Elegiak şiirin, Erato lirik şiirin, Melpomene tragedyanın, Polyhmnia ilahilerin, Terpsikhore dansın, Thalia komedyanın ve Urania da astronominin esin perisi.

DESTEKLER ÖNEM TAŞIYOR

Kazı başkanı Prof. Dr. Görkay’ın aktardığına göre Zeugma’da, su altında kalanlarla beraber toplam bin ev olduğu tahmin ediliyor. Çalışmaların devam edebilmesi ve diğer evlerin de gün yüzüne çıkarılabilmesi için desteğe ihtiyaç var. İş Bankası Kurumsal İletişim Müdürü Bülent Yumuşaker, kazı alanında yaptığı değerlendirmede, büyük bir titizlik, emek ve sabırla yürütülen kazıların on yıllara yayılmasının, çalışmaların daha fazla kurum tarafından desteklenmesi ihtiyacını da beraberinde getirdiğini vurguladı. Yumuşaker, özel sektör katkısının bu çok değerli kültür mirasının gün yüzüne çıkarılması, korunması ve toplumda arkeoloji bilincinin oluşturulması açısından büyük önem taşıdığının altını çizdi.