Zamlar kaçağa itiyor

Ne fahiş zamlar ne de yılda en az iki kere artırılan vergi oranları akşamcıları alkollü içki tüketiminden vazgeçirmiyor. Türkiye’de nüfusunun ortalama 10-17 milyonu alkollü içki 20 milyonu ise tütün ürünleri kullanıyor.
Araştırmalara göre alkollü içecekler ve tütün ürünlerinde uygulanan vergi oranlarındaki artışlar tüketimi azaltmıyor. Ürünler pahalılaştıkça kaçak ürüne yönelme de artıyor. Yurttaşlar artan fiyatlara karşı rakıdan biraya, şaraba kadar birçok ürünü evde üretme yoluna gidiyor.
Türkiye, Avrupa’da alkollü içeceklerin en pahalı satıldığı ülkelerin başında geliyor. 28 Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkede ortalama 100 Avro olan içki fiyatı, Türkiye’de 163 Avro. Satın-alma gücü paritesine göre hesaplandığında ise Türkiye alkolde 37 Avrupa ülkesi içinde Arnavutluk’tan sonra en pahalı ikinci ülke konumunda. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı verilerine göre, 2017’de alkollü içki tüketimi 1 milyar 52 milyon 339 bin 391 litre iken bu miktar bir yılda sınırlı artışla 2018’de 1 milyar 117 milyon 907 bin 350 litreye çıktı.

Tüketimi azaltmaz
Namık Kemal Üniversite-si’nden Prof. Dr. Murat Çetin ve yine aynı üniversiteden Ersan Özkan’ın yaptığı ve Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde yayımlanan “Türkiye’de Vergi-Tüketim İlişkisi: Alkol ve Tütün Ürünlerine Yönelik Bir Saha Araştırması” ile Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayımlanan “Alkollü İçecekler Tüketimine Yönelik Bir Saha Araştırması: Trakya Bölgesi Örneği” araştırmaları Türkiye’de artan vergilerin alkol ve sigara tüketimi üzerinde azaltıcı bir etkisinin olmadığını gösteriyor.
Araştırma, alkol ve sigara tüketiminin kısılmasında vergilerin tek başına etkili olmadığı ve kayıt dışı ekonominin oluşumuna neden olduğunu vurguluyor. Araştırmaya göre, Türkiye’de alkollü içecekler ve tütün ürünleri üzerinde uygulanan özel tüketim vergilerinin (ÖTV) sosyal fayda amacında beklenen işlevselliği tam olarak yerine getiremediği ve tüketici tercihlerine yön vermede başarılı bir grafik sergileyemediği görülmekte.

Vergi sistemi adaletsiz
“Trakya Bölgesi Örneği” araştırmasına göre, yurttaşların yüzde 84’ü alkol üzerindeki vergi sisteminin adaletsiz olduğunu düşünüyor. Katılımcıların yüzde 57.7’si alkollü içeceklerde vergi oranının azaltılması durumunda tüketim tercihinin ve oranının değişmeyeceğini, yüzde 21.6’sı daha fazla tüketeceğini, yüzde 20.7’si ise herhangi bir fikrinin olmadığını belirtiyor. Araştırmada şu tespitlere yer verildi:

- Katılımcıların büyük bir çoğunluğu alkollü içeceklerde uygulanan vergi oranlarını doğru bulmadıkları gibi alkollü içeceklerde uygulanan vergi yükünün de fazla olduğu görüşünde.
- Yüzde 57.7’si alkollü içeceklerde vergi oranının azaltılması durumunda tüketim tercihinin ve oranının değişmeyeceğini, yüzde 21.6’sı daha fazla tüketeceğini açıkladı.
- Nüfusun ağırlıklı olarak yüzde 25.5’i ayda bir gün, yüzde 22.1’i ayda dört gün, alkollü içecek tüketiyor. Yüzde 58.7’sinin aylık (0-200 TL) aralığında alkollü içecek ödemesi yapıyor.
- Alkollü içecek kullanan katılımcıların yüzde 81.3’nün kaçak alkollü içecek kullanmadığı, yüzde 1.9’unun sürekli kullandığı, yüzde 16.8’inin de ara sıra kullandıkları görülmekte.
- Kaçak alkollü içecek kullananların yüzde 14.4’ü alkollü içeceklere yapılan vergi zamlarının etkisi olduğunu belirtiyor.
- Katılımcıların alkollü içeceklerin tüketimini bırakmalarındaki en büyük etkenin yüzde 65.4 ile sağlık sorunları ve yüzde 13 ile eş ve çocukların isteklerinin etkili olduğunu açıklıyor.