Yeşilçam’ın 1 Mayıs’ı artık nostalji oldu...

Sinemanın devasa bütçe kalemlerinin olmadığı, 80 darbesi ve sonrasında neoliberal politikaların ülkenin üzerinden silindir gibi geçmediği zamanlarda Yeşilçam ve onun yıldızları, 1 Mayıs Emekçi Bayramı’nı coşkuyla kutluyordu. “Sinema Emekçileri” kortejinde Fatma Girik megafonuyla yer alıyor, Kadir İnanır sancak taşıyor, Tarık Akan sloganları yönetiyor, Kemal Sunal yürüyüş düzenini sağlıyordu. Büyük ihtimalle bugün fotoğrafları sosyal medyada dolaşacak olan yıldızlar arasında kimler yoktu ki; Türkan Şoray, Müjdat Gezen, Yadigar Ejder ve daha birçok isim... 

“Sanatçılar siyasete karışmasın, işlerini yapsın” gibi ucube “talimatlar” o zamanlar yoktu belli ki. Zaten olması da mümkün değildi, bugün YouTube’da ve başka dijital platformlarda izlenebilen Yeşilçam filmlerinde sokak duvarlarını kaplayan sloganlar görülebiliyor. Geçen yıllarda bu filmler televizyon kanallarında gösterilirken bu sloganlar “blur” yapılarak sansürlendiğinde büyük tepki çekmişti. Hatta Atıf Yılmaz’ın yönettiği, 78 yapımı “Köşeyi Dönen Adam” (YouTube’dan ücretsiz izlenebiliyor) filminin sonunda Kemal Sunal, 1 Mayıs günü kalabalıkla birlikte Taksim’e yürüyordu. Bu sahne sinemada ve televizyonda sansürlenerek gösterilmedi. 

70’lerde işçi sorunları, grev, sendikal mücadele gibi konular tüm Türkiye’nin gündemini meşgul ederken Yeşilçam’ın da buna yönelik film çekmemesi beklenemezdi. Yukarıda sayılan isimlerin oynadığı ve Yılmaz Güney, Atıf Yılmaz gibi usta yönetmenlerin çektiği filmler kült haline geldi. O filmlerden bir kısmını derledik. Yarının gazetelerinde ise herhalde 80’lerden sonra çeyrek asır gibi bir dönem sinemada işçi sorunlarına pek değinilmedi diye yazılacak. 

- KARANLIKTA UYANANLAR: Senaryosunu Vedat Türkali’nin yazdığı, yönetmenliğini Ertem Göreç’in yaptığı başrollerinde Fikret Hakan, Ayla Algan gibi isimlerin yer aldığı 1964 yapımı film, Türk sinema tarihinin ilk işçi filmi olarak kabul edilir. Film, bir boya fabrikasında çalışan işçilerin günlük hayatlarını, greve doğru gidecek hak arama ve sendikalaşma mücadelelerini, bilinçlenmelerini konu ediniyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/7l7tdHw7htA)

- OTOBÜS: 1974 yapımı film, aynı zamanda Tunç Okan’ın ilk yönetmenlik denemesi. Başrolünde Tuncel Kurtiz’in yer aldığı film, İsveç’e kaçak işçi olarak giden bir grup köylünün trajik hikâyesini anlatıyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/xdDHo7iOabY)

- BİR GÜN MUTLAKA: Senaryosunu Yılmaz Güney’in yazdığı ve Bilge Olgaç’ın yönettiği 1975 yapımı film, Akif isimli bir işçi önderinin davası için katlandığı fedakârlıkları konu ediniyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/pr2aoajrH68)

- MADEN: İşçi filmlerinin en bilinenlerinden 1978 yapımı film, Antalya Film Festivali’nde “En İyi Film” dahil 7 ödül birden kazanmıştı. Başrollerinde Cüneyt Arkın, Tarık Akan, Hale Soygazi ve Halil Ergün’ün yer aldığı film, bir madende çalışan işçilerin hak mücadelelerini anlatıyor. Özellikle Arkın’ın sendikaya hesap sorduğu sahne, Türk sinema tarihinde önemli bir yere sahip. Ayrıca film, Tarık Akan’a koyulan Yeşilçam ambargosunun da yıkılmasını sağlamıştı. Film, “İşçiler Birleşin” sloganıyla sona eriyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/euVC-8z7BhI)

- DÜŞMAN: Yılmaz Güney’in senaryosunu hapiste yazdığı filmlerden biri olan “Düşman” 1979 yılında çekildi. Başrollerinde Aytaç Arman ve Güngör Bayrak yer alıyor, yönetmenliğini ise Zeki Ökten yaptı. İşsiz olan “İsmail”in parasızlık yüzünden başından geçenleri aktaran film, “düşman”ın kapitalizm olduğunu anlatıyor. (Link: https://dai.ly/x7vu5wf)

- DEMİR YOL: Yavuz Özkan’ın yazıp yönettiği, başrollerinde Tarık Akan ve Fikret Hakan’ın oynadığı 1979 yapımı film, demiryolu inşaatında çalışan ve greve giden bir grup işçiyle erzak kamyonunu soyup halka bedava dağıtan silahlı mücadele yanlısı bir grup üniversite öğrencisinin kesişen öyküsünü anlatıyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/hESWB2shv2s)

OYUN SANDALI EKİBİNDEN 1 MAYIS İÇİN MARŞ

Oyun Sandalı ekibi, 1 Mayıs için yeni bir marş hazırladı. Tiyatrocular, yeni oyunları “Manifesto”nun finali için yazılan “İşçiler Birleşin” marşını “Parçası olduğumuz işçi sınıfı mücadelesine katkımız olsun” diyerek paylaşıyor. Sözlerini Harun Güzeloğlu’nun yazdığı, bestesi Dengin Ceyhan’a ait olan “İşçiler Birleşin” marşının Bağımsız Sinema Merkezi’nce hazırlanan klibi bu akşam 19.00 itibarıyla Oyun Sandalı’nın sosyal medya hesaplarından izlenebilecek.

İŞÇİ FİLMLERİ FESTİVALİ ‘HANGİ KADRAJA SIĞAR’ DİYE SORUYOR

Uluslararası İşçi Filmleri Festivali, bu yıl 16. kez 1-9 Mayıs tarihleri arasında çevrimiçi olarak düzenleniyor. Festival kitapçığında bu yılki festival teması şöyle anlatılıyor: “Festivalimiz dünyadan ve Türkiye’den emekçilerin, işsizlerin, kadınların, LGBTİ+’ların, gençlerin mücadelesini anlatıyor ve yaşanılan haksızlık ve adaletsizlikler ‘Hangi kadraja sığar’ diye soruyor.” Festivalde 38 film gösterilecek. Gösterim programında Türkiye’de ilk defa gösterilecek filmler bulunuyor: 1974’te bir İskoç kasabasında Pinochet diktatörlüğüne karşı Şili halkı ile dayanışan fabrika işçilerini anlatan “Nae Pasaran: Geçit Yok”. 1. Dünya Savaşı sırasında içlerinde Lenin’in de bulunduğu göçmenleri taşıyan bir trende geçen “Lenin... The Train / Lenin’in Treni” filmi. İsveç’ten günümüzde siyasetin yoksulluk ve sınıflı toplum ile ilişkisini sorgulayan “Bröd och Rättvisa / Ekmek ve Adalet. İspanya’daki bir sahilde hepsi kadınlardan oluşan kabuklu deniz hayvanı çiftçilerinin işlerini kaybetmemek için verdiği mücadeleyi anlatan “El Cielo Es Nuestro Techo/Sınırımız Gökyüzü”... Ayrıntılı bilgi ve tüm program için: https://www.iff.org.tr

Ayrıca festivalde, Emin Alper’in “Kız Kardeşler” ve Kıvanç Sezer’in “Küçük Şeyler” filmleri de ücretsiz olarak izleyiciyle buluşacak. Festivalin açılışı ise bugün saat 20.00’de festivalin YouTube kanalında yapılacak.