Yalan, medyada hızla yayılıyor

Her tür medyadan uzak tutulması mümkün olmayan çocuklar için yapılabilecek en iyi şeylerden biri, onları eleştirel düşünme becerileriyle donatmak olmalı.

ABD’de Ithaca Üniversitesi hocası ve Televizyon Etkileri Araştırma Merkezi’nde araştırma laboratuvarı yöneticisi Cyndy Scheibe, Sağlık ve Eğitim Vakfı (SEV) tarafından Türkiye’deki tüm öğretmenlerin mesleki gelişimleri için düzenlenen SEV Profesyonel Gelişim Etkinliği’ne katıldı. Farklı okullardan öğretmenlerin katıldığı etkinlikte, medya okuryazarlığı ile ilgili bilgiler veren Sceibe, sorularımızı da yanıtladı:

Medya okuryazarlığı ne demek?
Medya okuryazarlığı, bilgi aldığımız, etkileşimde olduğumuz ya da eğlence için takip ettiğimiz tüm medya türlerini okuma ve yazmayı kapsıyor. Medya okuryazarlığı eğitiminin amacı, tüm bireylerin günümüz dünyasında eleştirel düşünürler, etkili iletişimciler ve aktif vatandaşlar olmaları için sorgulama alışkanlıkları ve ifade etme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmaktır.

Öğretmenlerin bu alanda eğitim görmeleri neden önemli?
Çocuklar için yapabileceğimiz en güçlendirici şeyin; onları eleştirel düşünme becerileri ve medya okuryazarlığı ile desteklemek olacağına karar verdim. Medyada 9 saat

Çocuklar daha çok hangi medya alanlarını kullanıyorlar, neden?
ABD’de Common Sense, 2015 yılında gençlerin medyada harcadıkları zamanın, okul dışında ve okulla ilgili çalışmalar hariç günde ortalama 9 saat olduğunu buldu. Aslında bu 9 saat, çoklu kullanım nedeniyle medyaya 12 saatten fazla maruz kalması demek. Çoğu kişi bu sayının, geçtiğimiz birkaç yıl içinde Twitter, Instagram ve Snapchat gibi sosyal medya platformlarının yükselişiyle birlikte daha da arttığına inanıyor.

Çocukları medyada bekleyen tehlikeler, tuzaklar neler?
Genel olarak, doğrudan etkileri (şiddet, stereotipleştirme, siber zorbalık, yanlış bilgilendirme vb.) ve dolaylı etkileri (sosyal etkileşim, okuma, fiziksel aktivite vb. gibi diğer etkinliklerin yerini almak) tanımlanabilir.

Çocuklar, zararlı içeriklerden nasıl korunmalılar? Öğretmenlere, ailelere, devlete bu konuda hangi görevler düşüyor?
Ebeveynler, elbette çocuklarının kullandıkları medyanın süresi ve içeriği hakkında akıllıca seçimler yapmalarına yardımcı olmak için çalışabilir. Ancak cep telefonları ve tabletlerdeki dijital medya sayesinde birçok çocuk, ebeveynlerinin bilgisi olmadan medyaya erişebilir durumda.
Bu konuda öğretmenlere odaklanıyoruz; çünkü çok fazla öğrenciye ulaşıyorlar ve düzenli öğretimlerinin bir parçası haline getirerek öğrencilerin medya okuryazarlığı becerilerini geliştirebilirler.

Kızlar daha aktif

Sosyal medya kullanımında nelere dikkat etmeleri gerekiyor? Günümüz gençleri sosyal medyayı nasıl kullanıyor?
ABD’de kızlar sosyal medyayı erkeklerden daha fazla kullanıyor olsa da gençler arasında popüler olan sosyal medya türleri ve kullanımı çok hızlı değişiyor. Son araştırmalar, Twitter’da yalanın gerçeklerden çok daha hızlı ve geniş bir şekilde yayıldığını ve YouTube’un seçilen ilk videolardan sonra daha uç video önerileri göndererek radikalleştirdiğini gösteriyor.

MEDYAYI ANLAMAK İÇİN SORU KILAVUZU

Prof. Dr. Sheibe, sorgulama alışkanlığı geliştirmek için, medya mesajlarını analiz ederken sorulacak temel soruları şöyle sıralıyor:
Yazarı: Bunu kim oluşturmuş?
Amacı: Bu neden oluşturulmuş? Hedef kitlesi kim? Benim ne veya ne hakkındadüşünmemi istiyorlar?
İçeriği: Konu hakkında ne gibi mesajlar içeriyor? Hangi fikir, değer ve bilgiler açıkça verilmiş, hangileri ima edilmiş? Bilinmesi gereken ancak dahil edilmemiş bilgi var mı?
Teknikleri: Mesajı vermek için hangi teknikler kullanılmış? Bu teknikler ne kadar etkili olmuş? Bu tekniklerin güçlü ve güçsüz yanları neler? Bu teknikleri neden seçmiş olabilirler?
Bağlamı: Bu ne zaman oluşturulmuş? Toplum ile nerede ve nasıl paylaşılmış? Kültürel bağlam hangi açılardan göz önünde bulundurulmalı?
Ekonomisi: Bunu kim finanse etmiş? Bundan kim para kazanacak olabilir?
Güvenilirlik: Bu bir gerçek mi, fikir mi, yoksa başka bir şey mi? Bu bilgi ne kadar güvenilir? Fikir ya da savların kaynağı ne(ler)? Kaynak, güvenilir mi?
Etkiler: Bu mesaj kime fayda sağlar? Bu mesaj kime zarar verir? Kimlerin fikirleri temsil edilmiş ya da öncelik kazanmış?
Yorumlar: Ben bunu nasıl yorumladım? Deneyim ve inançlarım yorumumu nasıl etkiliyor?
Tepkiler: Bende nasıl bir his yaratıyor? Buna karşılık olarak ne tür eylemlerde bulunabilirim?