Uzun ömrün ve gençliğin peşinde

Zor geçen bir yılı geride bırakıyoruz.Yeni yıla girerken geçen zamanın önemini bir kez daha anladık degil mi?

Çok eski zamanlardan beri, insanlar zamanın geçişini işaretlemiştir. Saatlerimiz her saniye tik tak sesleriyle, anı yakalamamızı hatırlatır.

İnsan ömrü eskiden nispeten kısaydı. 1800'lerde, dünya çapında beklenen yaşam süresi 40 yaşın altındaydı, ancak sonraki 150 yıl içinde bu, tıbbi gelişmeler ve artan refah ile büyük ölçüde arttı. 2020'de ise hızla ilerliyor ve küresel yaşam beklentisi şu anda 72.6 yıl.

TERS YAŞLANMA PARADOKSU

İnsanlar daha uzun yaşadıkça, nüfusun yaşlanması daha büyük bir ekonomik sorun haline gelir, halk sağlığı harcamalarına yük bindirir ve işgücünün üretkenliğini azaltır. Yaşlanma, kanser, kalp hastalığı, felç, Alzheimer hastalığı ve tip 2 diyabet gibi dünya genelinde görülme sıklığı artan birçok hastalığın arkasındaki temel faktördür.

Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı'nda nüfus yaşlanması konusunda uzman olan Halldór Stefánsson şöyle açıklıyor: "Kronik dejeneratif hastalıklar - geçmişte yaşlanacak kadar uzun yaşayan çok az insan vardı- birincil ölüm nedeni olarak bulaşıcı hastalıkların yerini aldı." Aklımızdaki soru şu: "Bilim yaşlanmayı durdurabilir mi?"

Ters yaşlanma teknolojisi yalnızca yaşam süresini değil, aynı zamanda sağlıklı, mutlu ve üretken olduğumuz yaşam süresini de artırma isteğindedir. Yaşam süresinin uzunluğunun kaçınılmaz olarak neden olduğu hasarı ortadan kaldırarak canlılığı ve bedensel işlevi sürekli olarak geri kazandırmak ister.

NORMAL İNSAN YAŞLANMA ZAMAN ÇİZELGESİ NEDİR?

İnsan vücudundaki yaşam, her hücre günlük metabolik reaksiyonlara girdiği için mikroskobik düzeyde gerçekleşir. Bu reaksiyonların yan etkileri zamanla birikir ve yıllar sonra nihayetinde vücut için toksik hale gelir, bu da hücrede zamanla  düşüşe, daha fazla kırılganlığa ve sonunda ölüme neden olur.

İnsanın yaşlanma zaman çizelgesi de genlerimiz ve çevre arasındaki etkileşimler tarafından yönlendirilir. Genlerimiz, daha yavaş yaşlanmayı desteklemek için hücre metabolizmasını ve hücre çoğalmasını değiştiren varlığı nedeniyle doğal uzun ömürlülüğe yatkınlığımızın dörtte birine kadar katkıda bulunabilir.

Perinatal koşullar ve doğum ağırlığı gibi bazı gelişim faktörlerinin de bir etkisi olduğu bulunmuştur. Sigara içmenin uzun ömürlülüğü azalttığı düşünülmektedir, en azından birkaç ölümcül hastalık riskini artırdığı için. Sebze ve meyveden zengin bir diyet, daha uzun yaşam beklentisine katkıda bulunabilir.

Biyogerontoloji veya gerobilim olarak bilinen güvenilir yaşlanma araştırmaları, ticari yaşlanma karşıtı endüstriden ayırt edilmelidir. 

YAŞLANMAYI TERSİNE ÇEVİRMEK MÜMKÜN MÜ?

Biilimsel deneylerde; basit model organizmalar için yaşlanma sürecini tersine çevirmek zaten mümkün. Bilim sıçanların, farelerin ve maymunların yaşam ömürlerini uzatmayı deneysel olarak başardı. Dolayısıyla, küçük organizmalarda yaşam süresinin uzatılması ve yaşlanmanın tersine çevrilmesi mümkündür, ancak henüz insanlar için değil.

BASİT ORGANİZMALARDA UZUN ÖMÜR ÇALIŞMALARI

Yaşamın en küçük birimi olan hücreler ilk olarak, belirli işlevleri yerine getiren belirli hücre türlerine olgunlaşma veya "farklılaşma" sürecinden geçtikleri "kök hücreler" olarak üretilir. Bir embriyo düşünün, tek bir hücreden çoğalma ve farklılaşma, farklı organlara sahip bir fetüse dönüşen bir hücre yumağı üretir.

2006 yılında, Nobel ödüllü bir kök hücre araştırmacısı olan Shinya Yamanaka, bu gelişmeye zaten maruz kalmış farelerdeki olgun hücrelerin, sadece birkaç gen getirilerek kök hücre olacak şekilde yeniden programlanabileceğini keşfetti. Bu kök hücreler, vücuttaki her tür hücreye dönüşme yeteneğini yeniden kazandı. Bugün, rejeneratif kök hücre tıbbı, hücrelerin ters yaşlanmasını sağlamak için bu Yamanaka faktörlerini kullanarak çalışır.

Çok basit bir organizma olan nematod kurdu, yaşam süresi uzatma deneyleri için temel bir model görevi görür. Bu etkiyi elde etmek için en az altı farklı mekanizma bilinmektedir. İnsanlara uygulanabilecek müdahaleler arasında, daha az şiddetli bir şekli aralıklı oruç tutmak olan, halihazırda birçok kişi tarafından uygulanan kalori kısıtlaması bulunmaktadır.

İşe yarayan diğer şeyler, yaşlanmadan sorumlu, vücudumuzdaki sinyalleme süreçlerinde yer alan Ins / IGF-1 gibi moleküler proteinleri hedeflemeyi içerir. Bu sinyalin azaltılması, bu proteinleri engelleyen ilaçlar kullanılarak veya solucanın genetik imzasını değiştirerek sağlanabilir. Yaşlanmadan sorumlu genlerin tamamen silinmesi, bir çalışmada bu solucanların ömrünü altı kat artırdı.

2005'teki bir başka dönüm noktası çalışması, bilim adamları biri yaşlı ve biri genç iki farenin dolaşım sistemlerine cerrahi olarak katıldıklarında yaşlanma araştırmalarına yeni kapılar açtı. Bu iki farenin kanı karıştığında, yaşlı fare daha genç hale gelirken, genç fare erken yaşlandı.

Yaşlı fare, yaraları daha verimli bir şekilde iyileştirebildi ve GDF11 proteini, yaşlı farelerin kaslarını gençliklerine kavuşturmak için olası bir madde olarak tanımlandı.

Bununla birlikte, GDF11'in rolü daha sonra başka bir çalışma tarafından tartışıldı. Ek olarak, organizma ne kadar az karmaşıksa, yaşamlarını uzatmak da o kadar kolay olur. İnsan vücudu bir fareden çok daha karmaşıktır, yani yaşlanmayı tersine çevirmek için yapılacak herhangi bir müdahalenin insanlarda farelere göre daha küçük bir etkisi olacaktır.

İNSANLARDA UZUN ÖMÜR İÇİN HASTALIK ÖNLEME

Yaşlanmayı tersine çevirmek hâlâ yeni bir bilim olsa da, bilgi güçtür ve DNA'nıza veya mikrobiyomunuza dayanarak genel sağlığınızı ve çeşitli hastalık risklerini tahmin etmek iyi bir seçenektir. DNA testi, yaygın hastalıklara yatkınlığınızı kontrol edebilir ve yaşam sürenizi kısaltabilecek hastalık riskinizi azaltmak için kişiselleştirilmiş öneriler sağlayabilir.

İnsanlar yaşlandıkça, bağışıklık sistemleri daha az etkili hale gelir ve vücudun enfeksiyonlarla savaşma ve yaraları iyileştirme kabiliyetini azaltırken enfeksiyon riskini artırır. İlginç bir şekilde, grip aşısının yaşlı insanlarda işe yaramadığı görülmüştür çünkü eski bağışıklık sistemleri, aşıyı etkili kılmak için gerekli yanıtı veremez.

GÜNLÜK HAYATIMIZDA YAŞLANMAYI NASIL TERSİNE ÇEVİREBİLİRİZ?

Yaşlanmayı tersine çevirmeye yardımcı olabilecek veya en azından yaygın ama ölümcül hastalıklar nedeniyle erken ölüm riskinizi azaltmaya yardımcı olabilecek bazı basit değişiklikler var.

YAŞLANMAYI EGZERSİZLE TERSİNE ÇEVİRMEK MÜMKÜN MÜ?

Bazı kanıtlar evet diyor. Sağlıklı yaşlı yetişkinler (hayatlarının çoğunda egzersiz yapmış bisikletçiler) ile egzersiz yapmayanlar arasında yapılan bir karşılaştırma, düzenli egzersiz yapanlarda yaşa bağlı kas kütlesi ve güç kaybının meydana gelmediğini gösterdi. Dahası, bisikletçilerin vücut yağ ve kolesterol seviyeleri yaşla birlikte yükselmedi ve bağışıklık sistemleri daha etkendi.

Bu, yaşlanma çalışmaları için geçerlidir çünkü yaşlı insanlar düşük kas kütlesine sahiptir. Bu, hareketliliği etkiler ve tehlikeli düşme ve kırık riskini artırır. Bu arada, yüksek kolesterol ve vücut yağı, yaşlılıkta sık görülen kalp hastalığı, inme ve şeker hastalığı riskini artırır. Daha önce de belirttiğimiz gibi, eski bir bağışıklık sistemi de genç bir bağışıklık sisteminden daha az etkilidir, bu yüzden yaygın enfeksiyonlar bile yaşlılar için daha ciddi bir risk oluşturmaktadır.

YAŞLANMAYI ÖNLEMEK İÇİN ARALIKLI ORUÇ TUTMA

Yüzde 10-40'lık kalori kısıtlamasının farelerde ve primatlarda yaşam süresini uzattığı sürekli olarak gösterilmiştir. İnsanlarda, yüzde 12'ye kadar kalori kısıtlaması olan 2 yıllık bir çalışma, libido, ruh hali, uyku ve yaşam kalitesi üzerinde hiçbir yan etkisi olmaksızın diyabet, kalp hastalığı ve felç riskini azalttı. Nadir, ancak önemli yan etkiler, anemi nöbetleri ve kemik yoğunluğu kaybını içeriyordu (bilim adamlarının öne sürdüğü gibi, egzersizle dengelenebilir).

Yaşlanmayı geri çevirmek için ayrıca;

- Dengeli ve besleyici bir diyet yapın.

- Ölçülü olarak alkol alın veya tamamen kaçının.

- Sigara içmeyin.

- Aktif bir sosyal yaşam tarzı sürdürün.

- Her gece en az yedi saat uyuyun.

Tersine yaş, artık dünya nüfusu için bilimsel bir zorunluluktur. 

Bununla birlikte, piyasada mucize sonuçlar vaat eden birçok doğrulanmamış yaşlanma karşıtı takviye, krem ve ürün bulunmaktadır. Bu takviyeler, özellikle farmasötik ilaçlara kıyasla katı bir şekilde düzenlenmemiştir. Genelde daha az etkili olsalar da, aynı zamanda saf olmayan, etkisiz ve bazen tehlikeli olabilirler. Bu nedenle, mümkün olduğunda yaşam tarzı iyileştirmelerini (potansiyel olarak pahalı) takviyeler yerine seçmeliyiz.

Yaşlanmayı hücresel düzeyde tersine çevirmek çekici olsa da, bunun uzun vadede kansere yol açıp açmayacağı henüz bilinmemektedir.

Gelecekte, ömrü uzatmak için önleyici bir ilaç olarak alabileceğimiz yaşlanma önleyici haplar olabilir, ancak bu hapların ve müdahalelerin etkisini tam olarak anlamamız 10 yıllar alacak. Ters yaşlanma süreci mümkün hale gelirse, hastalık ve yaşlanma algımızı ve nihayetinde zaman algımızı büyük ölçüde değiştirebilir.