Uykusuzluk nedir, belirtileri nelerdir?

Günlük hayatta birçok insan, uykusu olmasına rağmen uyuyamadığından şikayetçidir. Uykusuzluk hastalığına sahip olan kişi, uyumayı başarsa bile, uyandığında kendini yorgun hissedebilir. Uykusuzluk sadece enerji seviyesini ve ruh halini değil kişinin sağlığını, iş performansını ve yaşam kalitesini de önemli derecede etkileyebilir. Uykusuzluk; uykuya dalmayı zorlaştırabileceği gibi çok erken uyanmaya ya da uykunun bölünmesine de neden olabilir.

Uykusuzluk sorunu, sağlık sorunlarından beslenme alışkanlığına kadar birçok faktörden etkilenebilir. Peki uykusuzluk nedir ve belirtileri nelerdir? Uykusuzluğun sebepleri nelerdir? Tedavi edilebilir mi?

UYKUSUZLUK NEDİR?

İnsomnia olarak da adlandırılan uykusuzluk; kişinin uykuya dalmasına engel olan veya uyumamasına neden olan bir tür uyku hastalığı olarak tanımlanır.

Birçok insan, hayatının bir döneminde günler veya haftalar süren kısa süreli (akut) uykusuzluk yaşayabilir. Böyle durumlar genellikle stres veya travmatik bir olay sonucunda gözlenir. Ancak bazı insanlar 1 ay veya daha uzun süren uzun süreli (kronik) uykusuzluk yaşar. Uykusuzluğun kendisi birincil sorun olabilir veya farklı bir tıbbi durum ya da kullanılan ilaçlar nedeniyle oluşabilir.

UYKUSUZLUK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hastalığın tanımı belirtiler üzerinden yapılır. En sık kendini gösteren uykusuzluk belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

-Gün içinde uyuklama hali

-Yorgunluk

-Sinirlilik

-Konsantrasyon eksikliği

-Hafıza sorunları

-Geceleri uykuya dalmakta zorluk çekme

-Gece uyanmak

-Çok erken uyanmak

-Gece uykusundan sonra dinlenmiş hissetmemek

-Anksiyete

-Uyku konusunda endişelere sahip olmak

-Gün içinde sıklıkla hata yapma veya uykusuzluğa bağlı kazaların yaşanması

UYKUSUZLUĞUN SEBEPLERİ NELERDİR?

Yetişkinlerin yaklaşık yüzde 50'si zaman zaman uykusuzlukla karşı karşıya kalabilir ve her 10 kişiden 1'i kronik uykusuzluktan şikayet eder. Uykusuzluk, kadınlarda erkeklerden yaklaşık iki katıdır ve gençlerden daha yaşlılarda daha yaygındır. Uykusuzluk hastalığı birçok nedene bağlı olarak gelişebilir.

Kronik uykusuzluk genellikle stres, yaşam olayları veya uykuyu bozan alışkanlıkların bir sonucudur. Altta yatan nedeni tedavi etmek uykusuzluğu çözebilir ancak tedavi bazı durumlarda yıllarca sürebilir. Kronik uykusuzluğun yaygın nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Stres: İş, okul, sağlık, finans veya aile ile ilgili endişeler, ölüm, boşanma gibi stresli yaşam olayları geceleri zihni aktif tutup uyumayı zorlaştırabilir.

Seyahat veya iş programı: Vücudun uyku ve uyanıklık düzenini sağlayan ve vücudun iç saati olarak adlandırılan sirkadiyen ritimler seyahat veya iş çalışma saatleri nedeniyle bozulabilir. Bunlara örnek olarak jet lag; geç, erken veya değişen vardiyalarda çalışmak verilebilir.

Kötü uyku alışkanlıkları: Düzensiz bir yatma zamanı, yatmadan önce yapılan uyarıcı aktiviteler, rahatsız edici bir uyku ortamı, kötü uyku alışkanlıkları olarak sayılabilir. Bilgisayarlar, televizyonlar, akıllı telefonlar veya yatmadan hemen önceki diğer ekran aktiviteleri uyku döngüsünü olumsuz yönde etkiler.

Akşamları çok geç yemek yemek: Yatmadan önce çok fazla yemek yemek, yatarken fiziksel olarak rahatsız hissetmenize neden olacaktır. Bazı insanlar ana öğünlerini yatma saatine yakın aldıklarında, mide ekşimesi ve yiyeceklerin mideden yemek borusuna geri kaçmasına neden olan, asit reflüsü denen şikayetle karşılaşır. Bu gibi durumlar uyuya dalmayı zorlaştırır.

Ruh sağlığı bozuklukları: Travma sonrası stres bozukluğu gibi kaygı bozuklukları uykuyu etkileyebilir. Örneğin; çok erken uyanmak depresyonun bir belirtisi olabilir.

İlaçlar: Bazı antidepresanlar, astım veya tansiyon ilaçları gibi reçeteyle satılan birçok ilaç, uyku bozukluklarına neden olabilir. Bazı ağrı kesici ilaçlar, alerji ve soğuk algınlığı ilaçları veya zayıflama ürünleri gibi reçetesiz satılan birçok ilaç ise kafein gibi uykuyu etkileyebilecek uyarıcılar içerebilir.

Tıbbi sebepler: İnsomnia'ya neden olan tıbbi hastalıklar arasında kronik ağrı, kanser, diyabet, kalp hastalığı, astım, gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), aşırı aktif tiroid, Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı sayılabilir.

Uyku ile ilgili bozukluklar: Uyku apnesi, gece boyunca düzenli aralıklarla nefes alınmasına engel olan tıbbi bir durumdur. Ayrıca huzursuz bacak sendromu gibi rahatsızlıklar uykuya dalmayı güçleştirebilir.

Kafein, nikotin ve alkol: Kahve, çay gibi kafeinli içecekler uyarıcı etkiye sahiptir. Bu tip ürünleri özellikle akşam geç saatlerde tüketmek, gece uykuya dalmayı güçleştirir. Tütün ürünlerindeki nikotin, uykuyu etkileyebilecek başka bir uyarıcıdır. Alkol ise uykuya dalmaya yardımcı olabilir ancak daha derin uyku aşamalarını önler.

UYKUSUZLUK TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?

Uykusuzluk, tedavi edilebilen bir hastalıktır. Uykusuzluğu giderebilecek reçeteli ve reçetesiz satılan ilaçların yanında farklı terapiler ve tedaviler bulunur. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:

Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi: Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi bireyi uyanık tutan olumsuz düşünceleri ve eylemleri kontrol etmeye veya ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Genellikle uykusuzluk hastalarına ilk tedavi yöntemi olarak önerilen bu yöntem, uyku ilaçlarına eşit veya onlardan daha etkili olabilir.

Reçeteli ilaçlar: Reçeteli uyku hapları uykuya dalmaya, uykuda kalmaya veya her ikisine de yardımcı olabilir. Doktorlar genellikle birkaç haftadan uzun süre reçeteli uyku haplarına güvenmeyi önermezler. Ancak birkaç ilaç uzun süreli kullanım için onaylanmıştır. Reçeteli uyku hapları bazı yan etkilere neden olabilir veya alışkanlık yaratabilir, bu nedenle doktorla ilaçlar ve diğer olası yan etkiler hakkında konuşulması önemlidir.

Reçetesiz ilaçlar: Reçetesiz uyku ilaçları, antihistaminik denen bir grup etken madde içerdiğinden, düzenli kullanım için uygun değildir.

İyi uyku alışkanları edinmek de uykusuzluğun önüne geçebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

-Düzenli olmak

-Aktif olmak

-Alınan ilaçları kontrol etmek

-Gün içindeki kısa uykulardan kaçınmak veya sınırlamak

-Uyarıcı maddelerden uzak durmak

-Yatmadan önce aşırı gıda alımından kaçınmak

-Sıcak bir banyo, kitap okumak ya da yumuşak müzik dinlemek gibi rahatlatıcı yatma ritüelleri oluşturmak

Akut uykusuzluk denilen kısa süreli uykusuzluk sorunları bazen tedavi gerektirmeyebilir. Fakat Kronik uykusuzluk tedavisinde ise, öncelikle uykusuzluğa neden olan altta yatan sağlık sorunlarının tedavi edilmesi gereklidir. Eğer şüphelenilen hastalıklar tedavi edildikten sonra bile kişi uykusuzluk sorunu ile karşı karşıya kalıyorsa psikolojik değerlendirilmesi istenilebilir.