“Tween Değil, Çocuk!”

Fenerbahçe Üniversitesi (FBÜ) İletişim Fakültesi öğrencileri, "tween" konusunu mercek altına aldılar. 13 öğrencinin amacı farkındalık yaratmak. Fenerbahçe Üniversitesi’ne rektör olarak atanan Prof. Dr. Mehmet Emin Arat’ın dekanlığını üstlendiği İletişim Fakültesi hocaları bir panel hazırlığında. “Ne Çocuk Ne Ergen” adıyla bir sosyal sorumluluk projesi başlatan öğrenciler sosyal medyada popüler olan "tween" konusu için farkındalık kampanyası başlattı. Tween kavramı dünya genelinde 8-13 yaş arasındaki çocuklar için kullanılıyor. Konu Türkiye’de pek bilinmiyor.

Kavramı ilk olarak aynı üniversitenin Yeni Medya Bölümü Başkanı Doç. Dr. Ebru Güzel’in ‘’Eşikteki Çocuk: #tween” adlı kitabında işlendi. Ama öğrenciler tüm Türkiye’ye duyurmaya kararlılar. Bu amaçla 11 Aralık tarihinde “Ne Çocuk Ne Ergen” isimli bir panel düzenliyorlar. Oyuncu ve 10 yaşında bir "tween" (Su Atacan) annesi Pınar Altuğ Atacan, sosyal medya fenomeni ve yapımcı Zeynep Sever Demirel, SODİGEM müdürü Prof. Dr. Levent Eraslan, TOBB Kadın Girişimciler Üst Kurul Üyesi Fatma Aydoğdu, Uzman Psikolog İpek Gökozan da panelist olarak katılacak. Projelerine gönüllü olarak danışmanlık sunan Marka Stratejisti Bahar Aray’ın desteğiyle ve FBÜ-Ataşehir Metropol İstanbul’da düzenleyecekleri panele tüm sosyal medya fenomenleri davetli.

Doç. Dr. Ebru Güzel’e tween kavramı ile ilgili sorulan sorular ve verdiği yanıtlar şöyle: 

Tween kavramını bize açar mısınız?

Kavram ilk olarak Amerika’da 1900’lerde pazarlama alanında kullanıyor. Yaklaşık olarak 8-13 yaş aralığındaki çocuklara tween diyorlar. Bijuteriden dudak parlatıcısından, pijamadan kozmetiğe kadar genişleyen tween market bugün milyar dolarları aşarak endüstrileşmiş  durumda.  Şimdi buna bir de sosyal medya ve fenomen olma arzusu eklemlendi.  Yani yetişkin görünümlü, lüks giysiler içinde pozlar veren özellikle kız çocukları Instagram’da popüler olmak için adeta yarışıyorlar. 2019 We are Social verilerine bakın; ülkemiz Instagram kullanımda dünya beşincisi oldu. Bunun anlamı çocukların bu platformda hesap açmış olmaları! Ama bu gerçek nedense hiçbir yerde konuşulmuyor. 

Niçin bu çocuklara eşikte diyorsunuz? 

Tweenin Türkçe karşılığı “eşikergen”. Bir makalemde daha anlaşılır olsun diye kavramı Türkçeleştirmeye çalıştım. Bu çocuklar çocukluk ile ergenlik arasında eşikteler. Ama bu eşik belirsiz, güvensiz ve arafta kalınmış bir bölge. Yani tween kavramı ne çocuk ne ergen, arada kalmış bir yaş grubunu anlatıyor. Bu arada ergenlik, tanım gereği bir vurgu, elbette biz onların çocuk olduklarını savunuyoruz. Zaten kitapta da eşikteki çocuk diyorum. Daha doğrusu kavramı antropolojik olarak Viktor Turner’ın eşiksellik kuramıyla çözümlemeye çalıştım. Eşiksellik ya da liminalite belirsiz durumları anlatan ara bir konum; yani nişanlılık gibi, ne evlisindir ne de bekar. Ama tabi tween için bu eşik güvenilir bir basamak değil.

Neden tween olgusu bir sorunsala dönüşmüş durumda?

Instagram’a tween etiketi yazdığınızda #tweenmodel #tweeninlfuencer ya da #tweenstar  gibi yüzü bulan etiket ve yüz binlerce paylaşımla karşılaştığımızda başlıyor sorun. Düşünsenize etiketleri bu çocuklar kendileri yazmışlar. En korkuncu da kız çocukların çoğunun lüks giysiler içinde, makyajlı, yapılı saçlı ve şöhrete dönük paylaşımları! Daha önce kadınlar için bunu konuşuyorduk şimdi yaş giderek tweenin de altında düşüyor. Üstelik bazılarının anneleri fotoğrafları paylaşıyor. Yani tween sorunsalı toplumsal cinsiyet alanına giriyor. Kitapta farklı feminist yaklaşımlar ile birlikte sorunu uzun uzadıya tartışıyorum. 

Tweenin toplumsal cinsiyet eşitsizliğine işaret ettiğini anladık peki ama şöhretle ne ilgisi var peki?

Var; çünkü tweenler ya da eşikergenler “celebrity” etiketini de kullanıyorlar. Yüz takipçisi bile olsa kendisini şöhret statüsüne yükseltmek istiyor. Çünkü artık celebrity; daha doğrusu şöhretimsi olmak bir meslek! Ben araştırma grubumdaki tweenlerin hepsi sosyal medya fenomeni olmak istiyor. Şöhret artık oyun, eğlence mantığıyla şirketler ve medya tarafından pompalanıyor. O yüzden artık “celebrity-endüstriyel kompleksi”nden bahsediyoruz. Yani bu bir strateji; şöhret yapıcılar tarafından kurgulanıyor ve rol modelleriyle birlikte var oluyor ve Klasik şöhret; yani fame ile aynı şey değil celebrity, bir yetenek ya da başarı gerektirmiyor. Günlük ve geçici. Üstelik eşikteki çocuk için de çok özendirici!

“Instagram’da fenomen neyse okulun popüler kızı da o”

Türkiye’de de tween fenomen var mı?

Var; ama yabancılar kadar değil. Bizimkilerin paylaşımları daha ölçülü; ama sonucu değiştirmiyor. Bir kere hepsi sosyal medya fenomenlerini tanıyorlar. Okulda onları taklit ediyor ve  Instagramer, Youtuber ya da TikTok şöhreti olmak çok çekici hale geliyor. Instagram’da fenomen neyse okulun popüler kızı da o oluyor! Aileler yasaklarla ya da sıkı kontrol ile bir yere varamazlar. Çünkü tweenler için güzellik ölçüsü kurgulanmış durumda. Ona uymayanlar kendilerini kusurlu ya da eksik hissediyorlar. Yani Pimenova kadar güzel, Gray kadar iyi dans etmek istiyorlar.

Peki öğrencilerinize de soralım; tween farkındalığı için neler yapacaksınız?

Biz toplam 13 kişiyiz. Selin, Aytek, Zeynep Lara, Tarık, Emre, Alperen, Harun, Elif, Şevval, Ozan, Ayşenur, Eray ve İlker. Çocukların çocukluğunu yaşamasını istediğimiz için bu projenin içindeyiz. Bunun ne demek olduğunu önce herkese anlatmak istiyoruz. 12 yaşındaki biri tween değil, çocuktur. Ona tween derseniz ergenleştirmiş olursunuz. Oysa her şey zamanında güzel. Çocukların beden algısı bozuk, takıntılılar ve kendileri gibi olmak istemiyorlar sanki. Instagram’a girin, tween etiketini yazın ve kendi gözlerinizle görün. Bu amaçla @necocukneergen sosyal medya hesaplarını açtık. Herkesten katılım anlamında destek, mail ya da öneri bekliyoruz. İlk adım panel olacak, ama yıl içinde çeşitli etkinliklerle soruna dikkat çekmeye devam edeceğiz. 

Ne yapmak gerekiyor, tween sorununa bir çözüm öneriniz var mı?

Biz çocukları görür görmez ne yapabiliriz dedik zaten. Hemen sosyal medya hesapları açtık ve her gün içerik üretiyoruz. Panelden hemen sonra Anadolu Üniversitesi SODİGEM ile ve Üsküdar Belediyesi ile de etkinlikler yapacağız. Açıkçası bir akım başlatmak hedefindeyiz. Pepe gibi Alice gibi rol modellerin geri dönüşü ile sorgulayan, okuyan ve düşünen bir gençlik yetişmeli. Ebru Hocamızın sözüyle bitirelim; “Çocukların geleceğini düşünmek bizim bir insanlık borcumuzdur.”

Fotoğraflar: Zeynep Lara Yüce