Turizmci yalnız bırakıldı

Koronavirüsten en fazla etkilenen sektörlerden turizm zor günler yaşıyor. Türkiye’nin en büyük tur operatörlerinden Prontotour Yönetim Kurulu Başkanı Ali Onaran, turizmin dünyada en fazla zarar gören sektörlerin başında geldiğini anlatarak, “Hiçbirimizin tahmin etmediği dönemi yaşıyoruz. Bugün de önümüzü göremiyoruz, öngörüde bulunmak gerçekten çok zor. Turizm tamamen sıfıra indi” diye konuştu.

Bu sezon için Ekim 2019’da erken rezervasyona başladıklarını ancak sattıkları turların yüzde 50’sinin iptal olduğunu vurgulayan Onaran, “Burada misafirlerimiz haklı, onlar için de bizim için de zor bir durum. Kredi bulursak geri kalan müşterilerimizin de paralarını iade edeceğiz. Müşterilerimizden biraz sabır bekliyoruz” dedi.

Bu yıl Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısının yüzde 70 düşebileceğini vurgulayan Onaran, şirket olarak yaptıkları ankete göre, müşterilerinin yüzde 30’unun bu yıl bitmeden tatil yapmak istediğini, yüzde 30’unun da beklemek istediğini söylediğini aktardı. Bu yıl tatilcilerin çekirdek ailesiyle, küçük arkadaş gruplarıyla daha izole bir tatile gitmeyi tercih edeceğini ve bundan sonraki süreçte iş seyahatlerinin de yüzde 50 düşeceğine dikkat çeken Prontotour Yönetim Kurulu Başkanı Ali Onaran ile koronavirüsün turizm sektörüne etkilerini ve geleceğin tatil anlayışını konuştuk.

BELİRSİZLİK BİTMEDEN OLMAZ

- Turizm koronavirüsten en fazla etkilenen sektörlerin başında geliyor. Turizm için bu yıl sezon kapandı diyebilir miyiz?

Koronavirüsten en fazla etkilenen sektör oldu turizm. Turizm, dünyada en büyük zararı gören sektörlerin başında geliyor. Hiçbirimizin tahmin etmediği dönemi yaşıyoruz. Bugün de önümüzü göremiyoruz, öngörüde bulunmak gerçekten çok zor. İstesek de seyahat edemiyoruz. Tamamen sıfıra indi. Yurtiçi ve yurtdışı tatiller durdu. Bu da iki üç hafta daha sürecek. İşlerin yavaş yavaş haziranın 15’inden itibaren açılmasını bekliyoruz. Önce yurtiçi ile başlayacaktır. Bizim ana pazarımız yurtdışı orada daha geç başlayacak. Yurtiçine şu an ağustos ayına talepleri alıyoruz. Yurtdışı daha çok ekim-kasım-aralık gibi tarihler alıyoruz. Belirsizlik kalkarsa ve biraz daha önümüzü görürsek talebin artacağını düşünüyorum.

YÜZDE 30’U TATİL YAPMAK İSTİYOR

- Pandemi devam etmesine rağmen tatil talebi var yani şu anda?

İki hafta önce misafirlerimiz arasında bir anket yaptık. Misafirlerin yüzde 30’u bu yıl yazın tatil yapmak istiyor. Yüzde 30’u “Beklemek istiyorum belli değil” diyor. Yüzde 30’u da eylül sonrası tatil planlıyor. Toplam yüzde 60’lık kesim salgın kontrol altına alınırsa bu yıl sonuna kadar tatile gitmek istiyor.

TURLARI ÇEŞİTLENDİRİYORUZ

- Şirket olarak bu yıla hangi hedeflerle çıkmıştınız?

Biz bu yıl 100 bin misafir hedeflemiştik. Ama üçte ikiye yakın kayıp olacaktır. Bizim işimizin yüzde 90’ı yurtdışı turlar. Yurtiçi yüzde 10. Şimdi yurtiçinin payını biraz artırmaya çalışacağız. Kültür turlarını çeşitlendiriyoruz. Tekne turlarına ağırlık veriyoruz. Sadece aile ve sınırlı sayıda arkadaşın olacağı özel turlar üzerinde çalışıyoruz. Mavi yolculuk turlarını öne çıkaracağız. Apart otel gibi kendi yemeğinizi kendinizin yapacağı tesislerin satışını da ön plana çıkaracağız.

DESTEKLER YETERSİZ

- Bu dönemde hükümet sektöre yeterli desteği verdi mi?

Müşterilerimizle karşı karşıya gelmek istemiyoruz. İadelerle ilgili olarak bakanlıktan istedik ki Avrupa’da uygulanan sistem bizde de uygulanmasın. Kredi kolaylıkları sektörümüze sağlanmadı. İşin açıkçası biz biraz yalnız bırakıldık. Biz en azından bu dönemde kısa çalışma ödeneğinin süresinin uzatılmasını istiyoruz. Turizm sektörünün hemen toparlanmayacağı kesin. Vergiler, SGK’lar ertelenmişti bunların biraz daha ötelenmesi gerekiyor. İşler normal olduğu zaman biz zaten başımızın çaresine bakıyoruz. Turizm Bakanı sektöre dönük pek toplantı da yapmadı. Sonuca bakarsak verilen destekler yetersiz.

İŞ SEYAHATLERİ YÜZDE 50 DÜŞECEK

- Yurtdışı turlarda yine insanlar aynı tatil bölgelerini mi seçecek, oralarda nasıl bir değişim bekliyorsunuz?

Özellikle bu geçiş döneminde Yunan adaları, Balkanlar gibi noktalar öne çıkıyor. İtalya ve İspanya en kötüyü yaşadı. Bu ülkelerde hijyene azami dikkat olacağı için buralara gitmek de mantıklı olabilir. Ancak yurtdışı için zamana ihtiyaç var. Yeni dönemde kalıcı değişiklik iş seyahatlerinde olacak. Artık bir imza gerekmiyorsa insanlar yurtdışına iş için gitmeyecek. İş seyahatlerinin yüzde 50 kalıcı olarak azalacağını düşünüyorum. Bu yıl yurtdışından Türkiye’ye gelen turistler aşısından yüzde 70 kayıp olacak. O da ekim döneminde aşı bulunmasına bağlı. Bu yıl 50 milyonun üzerinde turist bekliyorduk. 17 milyon civarında olacağını düşünüyorum.

- Şirket olarak ne zaman normal çalışma düzenine geçmeyi planlıyorsunuz?

Biz 14 Mart’tan itibaren evden çalışmaya başladık. Haziran ayında da tekrar yavaş yavaş çalışmaya ofise dönmeye başlayacağız. İlk aşamada çalışanlarımızın yüzde 30’u ile planlıyoruz.

GERİ ÖDEMELERDE ZORLANIYORUZ

- Siz 2020 için erken rezervasyona Ekim 2019’da başlamıştınız, şu anda ne kadar iptal var?

Erken rezervasyon satışlarına 15 Ekim’de başlamıştık, iyi de gidiyordu. Ama koronavirüsle misafirlerimiz aldıkları turların yüzde 50’sini iptal etti. Yüzde 50’si de tatilini ileri bir tarihe yapmak için öteledi. Şu anda iptal edilen turların paralarının geri ödemelerde zorlanıyoruz. Burada misafirlerimiz haklı, onlar için de bizim için de zor bir durum. Almanya’da, İtalya’da, Fransa’ya kadar birçok ülkede kararnameler çıkarılarak tur operatörlerinin sattıkları turları ileriye ötelendi. Tabii bu ötelemeler olunca müşteriye birtakım avantajlar sağlanıyor ki biz de burada müşterilerimize sağlıyoruz. Biz de Turizm Bakanlığı’ndan aynı sistemin burada da yapılmasını istedik ama bir yanıt alamadık. Biz yatırımlarımızı bir yıl önceden kışın yapıyoruz. Dünya kadar reklam veriyorsunuz, genel gider yapıyorsunuz, bir de oradan para kazanmaya çalışıyorsunuz ve bunların hepsi birden duruyor. Sonra müşteri parasından geri istiyor. Yavaş yavaş iadeleri yapıyoruz. Şu ana kadarki iptallerin yüzde 30 kadarını geri ödeyebildik. Çok yüklü geri ödemeler var. Şimdi ciddi belirsizlik de varken bu zor dönem uzadıkça uzuyor. Bu zor dönem uzadıkça işin zorlaşacağı kesin.

KREDİ LİMİTİ KALMADI

- Müşteri de haklı olarak almadığı hizmetin parasını istiyor, geriye kalan yüzde 70 geri ödemenin kaynağını nasıl bulacaksınız?

Kredi bulma konusunda çok zorlanıyor turizm sektörü. Bunu Kültür ve Turizim Bakanlığı’na ilettik. Normal şartlarda turizm sektörünün kredi bulması zordu. Biz kredi limitlerimizi zaten kullandık, aldığımız kredilerle yatırımlarımızı yaptık, şimdi ise kredi kullanacak limitimiz kalmadı. Bankaların bugünkü şartlarda bize kredi açmaları gerekiyor. Bankalar da siz 10 lira krediyi zaten kullanmışsınız dediklerinde onlar da haklılar. Bu dönemde özel bankalardan yakınlık görmedik, bir miktar kamu bankaları daha yakın davranıyorlar. Şu anda sadece biz zorlanmıyoruz herkes zorlanıyor. Topladığınız paraları kasanızda tutamıyorsunuz yatırımlarınız var. Herkesin durumu aynı aslında. Dünyanın en büyük bankası da olsanız ve bir ay içinde bütün mudiler parayı istese veremezsiniz.

BİRAZ SABIR BEKLİYORUZ

- Şu anda iadeyi bekleyen müşterilere bir tarih vermiyor musunuz, onlara bir mesajınız var mı?

Müşterilerimizin biraz sabırlı olmalarını istiyoruz. Eğer tatil yapmayı planlıyorlarsa ileriye ötelemelerini istiyoruz. Biz müşterimize çeşitli destekler de sunuyoruz, mesela paketini TL ile almışsa ertelediğinde döviz karşılığını verebiliyoruz. Biz planlarımızı mayıs ayında işler açılacak diye yapmıştık. Ama süreç uzadıkça uzuyor. Kredi bulunduğunda biraz daha rahatlayabileceğiz.

FİYAT ARTIRMA LÜKSÜMÜZ YOK

- Bu dönemde paket turlara zam yapacak mısınız?

Biz fiyatları çok uygun tutmaya çalışacağız. Temmuzda tatilini yapmak isteyen belki ekime alacak. Tarihlerde mutlaka kaymalar olacaktır. Bu dönemde fiyat artırma lüksümüz yok. Turlarını öteleyenler iptal edenler için hatta yeni alacaklar için de 2021 için erken rezervasyon dönemine daha erken başlamayı ve uygun fiyatla sunmayı planlıyoruz.

BİZ BİZE TATİL

- Yeni dönemde tatil anlayışı değişecek daha butik turlar mı olacak, nasıl bir farklılaşma bekliyorsunuz?

Bu geçiş döneminde ‘Biz Bize Tatil’ anlayışı olacak. Bizim ProntoPlus diye bir bölümümüz var daha tematik, daha üst segment paketleri içeriyor, kişiye, aileye özel turlar bunlar. Kişiye özel hizmet 4-8 kişilik gruplarda uygulanan PlusPrivate programımız var. Şimdi bunu normal ekonomik turlarımızın içine de monte ediyoruz. Dışarıdan kimsenin olmadığı paketler olacak bunlar. Bu yıl tatilciler tanımadıkları insanlarla seyahat etmek yerine çekirdek ailesiyle, küçük arkadaş gruplarıyla ve ya birkaç aile birleşerek daha izole bir tatile gidecek.

MASKE DAĞITACAĞIZ

Normal paketlerimizde de otellerdeki sertifikasyona benzer güvenlik ve hijyen kurallarımız olacak. Buradaki adımlarımızı haziran ayı başında duyuracağız. Otobüslerde kişi sayısı yarı yarıya düşürülüyor. 40 kişilik otobüste 20 kişi oturacak. Sosyal mesafeye dikkat edilecek. Maske dağıtımı yapacağız. Ben, “Tatil köyleri, büyük oteller iş yapamayacak” anlayışına katılmıyorum. Belirli bir süre geçtikten sonra büyük tesisler yine talep görecektir. Her şey dahil sisteminin biteceğini sanmıyorum.