Terk edilmiş kasaba

Maden mühendislerinin gözlem ve raporları, Soma’daki facianın nedenleri hakkında bilgi verdi. Madende daha önce açılmış ancak sonra terk edilmiş alandaki kömürün “için için” yandığına dikkat çeken maden mühendisleri, gaz izleme cihazlarının da bu bölümdeki gazı tespit edemediğini belirtti. Kullanılmayan alanda yanan ve biriken gazın patladığına, duvarı yıkarak saniyeler içerisinde üretim yapılan alanı kapladığını işaret eden mühendisler, “O anda gaz izleme cihazları da yüksek gazı algıladı. Ancak artık yapacak bir şey yoktu. Kullanılmayan o alanın önceden bilinmesi, önlem alınması gerekiyordu. Ancak bu önlemler alınmadı” vurgusunu yaptı.

2. Başkan Hüseyin Can Doğan’ın da aralarında bulunduğu Maden Mühendisleri Odası (MMO) heyeti hazırladıkları ilk raporda, madenle ilgili şu değerlendirmelere yer verdi: Kazanın meydana geldiği yeraltı kömür ocağında 3 vardiya halinde çalışma yapılıyor. Vardiyalarda yaklaşık 800 işçi ve toplamda da yaklaşık 3 bin işçi çalışıyor. Kazanın olduğu 13 Mayıs 2014 08.00-16.00 vardiyasında yaklaşık 787 işçi var. Bu işçilerin yaklaşık 440’ı yeraltında görevli. Ocakta göçertmeli ve dönümlü uzun ayak yöntemi ile üretim yapılıyor. Faciayı tetikleyen yangın ocak hava girişinde meydana geliyor. Yangını tetikleyen neden olarak kamuoyuna duyurulan trafo patlaması ise doğru değil. Ölümlerin büyük bir bölümü kömürün oksidasyonu nedeniyle oluşan karbonmonoksit zehirlenmesi sonucu yaşandı. Oda tarafından 2010 yılında hazırlanan raporda Soma havzasında bir facia yaşanabileceği belirtilmişti.

MMO’nun raporunda ayrıca, 80’li yılların başından itibaren uygulamaya konulan özelleştirme, taşeronlaşma, rodövans ve bunun gibi neoliberal politikalar ve uygulamaların kamu madenciliğini küçülttüğü, kamu kurum ve kuruluşlarında uzun yıllar sonucu elde edilmiş olan madencilik bilgi ve deneyim birikimini dağıttığına dikkat çekildi.

Yangın nasıl çıktı?

Facianın ardından madene ilk gidenlerden olan ve 4 gün orada kurtarma çalışmalarına katılan Maden Mühendisleri Odası 2. Başkanı Hüseyin Can Doğan, faciaya ilişkin gözlemini şöyle aktardı: “Evinizin odalarını düşünün. Siz bir odada üretim yapıyorsunuz. Ancak başka bir oda ya da üst kat daha var. Daha önce bu odada çalışılmış ancak sonra kapatılmış. Terk edilmiş, kullanılmıyor. Buradaki kömür için için yanıyor. Sıkışan ve ısınan gaz ile birlikte bu oda patlıyor. Duvar yıkılıyor. Gaz saniyeler içinde üretim yapılan alanı kaplıyor. Üretim yapılan yerde gaz izleme cihazları var. Gaz ölçülüyor. Mühendis ve teknik personelin üzerinde de gaz cihazları var. Ancak bu cihazlar diğer odadaki gazı ölçemiyor. Duvar yıkılınca bu cihazlar gazı algılıyor, bir anda pik yapıyor. Saniyeler içinde sınır değer aşılıyor. Ancak artık çok geç. İşçiler anında karbonmonoksitten zehirleniyor. O odada daha önce çalışılmış ve terk edilmiş. Burası bir havza. 3 kere el değiştirmiş. Ancak siz o havzada nerede ne var bileceksiniz. Daha önce düşüneceksiniz. Bence işveren biliyordu da. Ancak önlem almadılar.”

‘Terk edilmiş kasaba gibi’

Doğan, TMMOB Genel Kurulu’nda da önerge vereceklerini, teknik rapor hazırlanmasını isteyeceklerini bildirdi. Madenin 40 yıl önceki haliyle bırakıldığına, “tek bir çivi bile” çakılmadığına dikkat çeken Doğan, “Bu maden terk edilmiş kasaba gibi. Toz toprak içinde. Binalar 60’lı yıllardan kalma gibi. Devletten alındıktan sonra hiçbir şey yapılmamış. Rezillik” dedi.

İhmal zinciri

Soma’daki madende inceleme yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan 3 müfettişin hazırladığı ön raporda da şu tespitler yer aldı:

- Madende karbonmonoksit ölçen cihazlar yeterli sıklıkta yerleştirilmedi.

- Ana nakliyat galerisinde 1400 metrede bağlar arası sağlamlaştırmanın uygun olmadığı, bağlar arası tahkimat için gerekli hasır tel ve ankraj (göçüğe karşı kaya saplaması) çubuğu kullanılmadı.

-Tavanda bolca ağaç malzeme kullanıldı. Galeri içerisindeki tavan taşının (kömür) içten içe yanmasından dolayı yanma tavandan bir iki metre yukarı ulaşmıştır. Komple galeri boyunda meydana gelen bu olay sonucunda tavan, aniden boşalarak galeriyi doldurmuştur (çökme). Yanma devam ettiği için galerinin hava yolu kapanmış, çıkan karbonmonoksit gazı ve dumandan maden işçileri zehirlendi.