Teksas’ı ‘bağımsızlık’ karanlıkta bıraktı

Alışılmadık bir felaket yaşıyor Teksas. Resmi adı Uri olan kış fırtınası eyaletin “felaket bölgesi” ilan edilmesine yol açtı. Aslında bu uzun zaman görülmeyen bir kar yağışını beraberinde getirmiş de olsa felaket yol açan elektrik kesintileri oldu. Milyonlarca insan elektriksiz yaşıyor. Isınmak için evlerinde mangal yakanlardan çok sayıda kişinin karbon monoksit zehirlenmesi yaşadığı bazılarının öldüğü bildiriliyor.  

Bir daha belirtelim, doğrudan doğru kardan, fırtınadan değil, elektriksizlikten yaşanıyor felaket. Dünyanın süper gücü ABD’nin önemli bir eyaletinde, elektrik kesintileri neden giderilemiyor, neden bu kadar uzun sürüyor soruları geliyor akla tabii.  Ama bu soruları ülkenin idari bölünmüşlüğünden haberdar olmayanlar sorabilir. Teksas eyaletinin bazı alanlarda bağımsız olmasının sonucudur bu kesintiler. Kendi elektrik şebekesine sahip ülkedeki tek eyalettir Teksas. Bu tür koşullara hazırlıklı olmayı zorunlu kılan federal düzenlemelerin dışındadır. Teksas’ın elektrikteki bağımsızlığı yabana atılacak gibi değil, düşünün tüm ABD’de üçe bölünmüş bir elektrik ağı vardır. Doğu’da, Batı’da bir de sadece Teksas’ta. Bu arada Teksas'ta kışın değil yazın elektrik daha fazla harcanır, yaygın klima kullanımı yüzünden. 

Eyalette yıllardır bağımsızlık için uğraş veren kurumlar, kişiler var bilindiği gibi. Yani Teksas ABD’ye tam olarak entegre olmamış, olmayı istememiş bir eyalettir. Elektrikte bağımsız olmak bu isteklere mi bağlıdır bilemem ama bu durum geçen yüzyılın başlarında yaşanan bir gelişmeyle ilgili. Thomas Edison’un, 1882'de Manhattan'da ülkenin ilk elektrik santralini kurmasında bir on yıl kadar sonra Teksas'ta küçük üretim tesisleri açıldı, eyalete elektrik getirildi.  Diğer eyaletler arasında böyle bir öncülüğü var. 

Birinci dünya savaşı sırasında, ABD kamu kuruluşları kendi aralarında bağlantı kurmaya başladı. Ama Teksas bundan uzak durdu. Örneğin 1935'te Başkan Franklin D.Roosevelt, Federal Güç Komisyonu'nu eyaletler arası elektrik satışlarını denetlemekle görevlendiren Federal Enerji Yasasını imzaladığında Teksas bunu da kabul etmedi. Nedeni o dönem elektrik santralleri için gerekli olan kömüre, doğal gaza, petrol kaynaklarına sahip olmasıydı. Federal hükümetle bunu paylaşmaya yanaşmadığı ortada.  

Tüm Teksas’a elektrik sağlayan Texas Elektrik Güvenilirlik Konseyi de (ERCOT), (öncülünden söz etmeyelim şimdi)  1970 yılında kuruldu. Ama eyaletler arası elektrik iletimini düzenleyen Federal Enerji Düzenleme Komisyonu'nun yetki alanının dışında tuttu kendini. Ercot Teksas'ın şebeke güvenilirliğini kendi ulusal standartlara uygun olarak yönetmekle görevlendirilmiş, kar amacı gütmeyen bir organizasyon.

Teksas elektrikte bağımsız oldu ama zamanı geldi Meksika’dan bile elektrik ithal etti. 2011’de yaşanan kesintiler sırasında gerçekleşti bu, anımsıyoruz.

Yani bugün yaşadığı felaket, Cumhuriyetçilerin kalesi olan eyaletin en azından bazı alanlarda “bağımsız” kalma ısrarının bir sonucudur. Bu seferki pahalıya patladı gibi görülüyor. İki durum çıkabilir ortaya uzun vadede; sadece enerjide değil başka alanlarda da, ABD’den bağımsız olunması halinde elektrik dahil her hizmeti, zor durumda kalındığında uluslararası destekle sürdürebileceğine inanan Teksas Bağımsızlıkçıları’nı ya da “biz merkezi hükümete mahkumuz” diyen “birlik” yanlılarını güçlendirir.

Yani eyalette elektrik kesintisi sadece elektrik kesintisi değil.